Πάνω από 200 χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο Σκωτσέζος λόρδος Ελγιν και οι άνθρωποί του έκλεψαν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα και άλλες σημαντικές ελληνικές αρχαιότητες.

Ποιος ήταν όμως ο περιβόητος Λόρδος Ελγιν και πώς κατάφερε να λεηλατήσει πάνω από 253 ελληνικές αρχαιότητες;

Ο Thomas Bruce Elgin, γνωστός στη χώρα μας ως Έλγιν ή Ελγίνος, έβδομος κόμης του Έλγιν και ενδέκατος κόμης του Κινκάρντιν, ήταν Βρετανός διπλωμάτης. Γεννήθηκε το 1766 και ήταν τρίτος γιος του Τσαρλς Μπρους, πέμπτου κόμη του Έλγιν. Σε ηλικία πέντε ετών, το 1771, διαδέχτηκε στον τίτλο τον αδελφό του Γουίλιαμ Ρόμπερτ, έκτο κόμη. Το 1785 κατατάχθηκε στον Στρατό (αργότερα έφτασε στον τίτλο του Υποστράτηγου) και το 1790, άρχισε τη διπλωματική του σταδιοδρομία.
Το 1792, πήγε ως πρεσβευτής στις Βρυξέλλες και το 1795 στο Βερολίνο, κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου του αγγλογαλλικού πολέμου. Το 1799, λόγω της εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, στάλθηκε ως έκτακτος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη, με οδηγίες να ασχοληθεί αποκλειστικά με τα πολιτικά ζητήματα. Φαίνεται όμως, ότι το μόνο πράγμα με το οποίο ασχολήθηκε αποκλειστικά, ήταν η κλοπή αρχαιοτήτων από τη χώρα μας.

Στα τέλη του 1799 (ή σύμφωνα με τον ίδιο τον Μάιο του 1800), ο Έλγιν έστειλε στην Αθήνα τον γραμματέα της πρεσβείας W. R. Hamilton (1777-1859) μαζί με έξι καλλιτέχνες από την Ιταλία, τον ζωγράφο Λουζιέρι, τους αρχιτέκτονες Ιτάρ και Βαλέστρα, τον εκμαγειοποιό Ιβάνοβιτς και άλλους δύο, προκειμένου να καταγράψουν τα μνημεία της Αττικής, ιδίως της Ακρόπολης, τη σύνταξη τοπογραφικών σχεδίων και τη λήψη εκμαγείων, ώστε να γίνει εφικτή η επιλογή και η αφαίρεσή τους, εφόσον θα έπαιρναν σχετική άδεια από τους Τούρκους. Όλοι αυτοί, εργάστηκαν στην Ακρόπολη για 9 μήνες.

Η νίκη στο Αμπουκίρ της Αιγύπτου του βρετανικού στόλου υπό τον Νέλσον επί του γαλλικού, υπό τον Μπριές (ο οποίος μάλιστα σκοτώθηκε) το 1801, έδωσε στον Έλγιν τη δυνατότητα να αποσπάσει φιρμάνι του καϊμακάμη (ανώτερου διοικητικού υπαλλήλου της οθωμανικής αυτοκρατορίας) Σεγούτ Αβδουλάχ που του επέτρεπε και την αφαίρεση λίθων ενεπίγραφων ή γλυπτών από την Ακρόπολη. Το φιρμάνι αυτό, μεταφρασμένο στα ελληνικά, έφερε στην Αθήνα ο ιερέας της πρεσβείας της Μ. Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη, δρ. Ph. Hunt.
Ακόμα και γύρω από το θέμα αυτό, έχει αναπτυχθεί μία ολόκληρη (παρα)φιλολογία. Ο μόνος αρμόδιος που μπορούσε να επιτρέψει τέτοιες εργασίες στον Έλγιν, ήταν ο σουλτάνος. Φαίνεται ότι τέτοιο φιρμάνι δεν δόθηκε ποτέ από τον σουλτάνο στον Έλγιν. Ακόμα και το φιρμάνι του καϊμακάμη, ο οποίος είχε φιλικές σχέσεις με τον Έλγιν και αντικαθιστούσε εκείνη την εποχή τον μέγα βεζίρη στην Κωνσταντινούπολη ΔΕΝ έδινε στον Έλγιν κανένα δικαίωμα να αφαιρέσει γλυπτά από την Ακρόπολη. Το, ανεπίσημο μάλιστα, φιρμάνι (;), προέτρεπε τις τουρκικές αρχές στην Αθήνα να επιτρέψουν στα συνεργεία του Έλγιν, να διενεργήσουν ανασκαφές ΓΥΡΩ από τα θεμέλια του Παρθενώνα, όπου ίσως βρισκόταν θαμμένο κάποιο ανάγλυφο ή επιγραφή, με τον όρο ότι ΔΕΝ θα βλάπτονταν με κανένα τρόπο τα μνημεία.

Ο βίος και η πολιτεία του Έλγιν που, εκτός των άλλων, ήταν... και μπαταχτσής, καθώς χρωστούσε στο βρετανικό δημόσιο 18.000 λίρες (!), συνηγορούν άλλωστε στην άποψη ότι ο αδίστακτος αρχαιοκάπηλος δεν είχε κανένα σουλτανικό φιρμάνι. Πιθανότατα δωροδοκήθηκαν και εξαπατήθηκαν οι προεστοί της Αθήνας για να κάνουν τα «στραβά μάτια» κατά τη διάρκεια της αφαίρεσης των αριστουργημάτων από την Ακρόπολη από το «συνεργείο» του Έλγιν.

Έτσι, ο Λουζιέρι, εγκαταστάθηκε στην Ακρόπολη ως επίσημος αντιπρόσωπος του Έλγιν και άρχισε τη συστηματική επιλογή γλυπτών και αρχιτεκτονικών μελών. 
Επειδή η αφαίρεσή τους γινόταν με τον πλέον συμφέροντα και οικονομικό τρόπο, όπως παραδέχεται ο Λουζιέρι, σημειώθηκαν βανδαλισμοί, όπως απρόσεχτοι πριονισμοί, τυχαίοι τεμαχισμοί και κατά την απόσπασή τους, προκλήθηκαν σοβαρές ζημιές ή και διατάραξη της στατικής ισορροπίας των κτιρίων στα οποία βρίσκονταν.

Από το 1801, ξεκίνησε η αρπαγή των αριστουργημάτων από την Ακρόπολη. Κατά τον Βισκοντί, συνολικά ο Έλγιν αποκόμισε: 253 γλυπτά έργα και αρχιτεκτονικά μέλη, πολλά αγγεία, ηλιακά ρολόγια κλπ. Από τον Παρθενώνα αφαιρέθηκαν 96 ακέραια ή ακρωτηριασμένα γλυπτά και ειδικότερα: Από το νότιο διάζωμα 15 ακέραια και 4 σπασμένα, από το ανατολικό διάζωμα 11 αγάλματα και τμήματά τους, από το δυτικό αέτωμα περισσότερα από 8, από τη βόρεια ζωφόρο 21 ακέραιες πλάκες κι ένα τμήμα πλάκας, από τη νότια ζωφόρο 30 ακέραιες πλάκες και 11 θραύσματα, από τη δυτική ζωφόρο 2 πλάκες και από την ανατολική ζωφόρο 4 πλάκες. 
Επίσης, από το ναό της Απτέρου Νίκης αφαιρέθηκαν 4 τεμάχια, 18 από το Ερέχθειο (μία Καρυάτιδα κι ένα γωνιακό ιωνικό κιονόκρανο της ανατολικής κιονοστοιχίας είναι τα σημαντικότερα από αυτά), 4 από το θέατρο του Διονύσου, μεταξύ των οποίων κι ένας κίονας από το χορηγικό μνημείο του Θρασύλλου.
Αφαιρέθηκαν ακόμα 13 κεφαλές, 34 γλυπτά μάρμαρα, 14 χάλκινες και μαρμάρινες υδρίες, 8 βωμοί, 3 επιτύμβιες στήλες, 66 ενεπίγραφα μάρμαρα και άλλα. Πολλά από αυτά, ήταν έργα του Φειδία, του Αγοράκριτου και του Αλκαμένη. 
Σπουδαιότερα απ' όλα, θεωρούνται τα γλυπτά της γέννησης της Αθηνάς από το ανατολικό αέτωμα, η μετόπη της διαμάχης της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα και η ζωφόρος με την πομπή των Παναθηναίων.

Όσα αρχαία συγκεντρώνονταν, τοποθετούνταν σε κιβώτια και μεταφέρονταν με πλοία στη Μ. Βρετανία. Οι λεηλασίες, ξεκίνησαν το 1801 και ολοκληρώθηκαν το 1810. Ο Έλγιν καθοδηγούσε τον Λουζιέρι και τους υπόλοιπους με αλληλογραφία. Μάλιστα, από το 1803 ως το 1806, ήταν αιχμάλωτος στη Γαλλία. Εκτός από την Ακρόπολη, αφαιρέθηκαν αρχαιότητες κι από άλλα μέρη όπως: Αίγινα, Ελευσίνα, Δελφούς, Νεμέα, Μυκήνες, Τίρυνθα και Δαρδανέλια. 
Μάλιστα, ο Έλγιν στις Μυκήνες, έστειλε τον ιερέα δρ. Ph. Hunt, γιατί σκόπευε να αρπάξει και τους Λέοντες της Πύλης, ωστόσο αυτό κρίθηκε ακατόρθωτο, λόγω του βάρους των Λεόντων (πάλι καλά...)!
Στην Ολυμπία, με σκοπό να εντοπίσει αρχαιότητες για λεηλασία, έστειλε τον λοχαγό Λέινι. Η αφαίρεση αρχαιοτήτων όμως από εκεί, κρίθηκε πολυδάπανη.

Τα 12 πρώτα κιβώτια με τις αρχαιότητες, φορτώθηκαν το 1802 στο ιδιόκτητο ιστιοφόρο «Μέντωρ», του Έλγιν. Ωστόσο, το πλοίο βούλιαξε στον Αβλέμονα των Κυθήρων. 
Το 1803, ο ίδιος ο Έλγιν, επιστρέφοντας στην Αγγλία, φόρτωσε 44 κιβώτια στο βρετανικό πολεμικό πλοίο «Diana». Άλλα κιβώτια, μεταφέρθηκαν σε πλοία της Ραγούζας (Ντουμπρόβνικ) και στα πολεμικά «Medusa» και «Hydra». Το 1817 ο Λουζιέρι, που ήταν όπως βλέπουμε ο φυσικός αυτουργός των λεηλασιών, επέστρεψε και πραγματοποίησε την αποστολή επιτύμβιων μνημείων, χάλκινων σκευών και εκατοντάδων αγγείων, με τα πολεμικά πλοία «Satellite» και «Tagus».

Ο θάνατός του και η κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, σταμάτησαν κάθε παρόμοια ενέργεια.

Να σημειώσουμε, ότι ο μόνος που αντέδρασε στις βαρβαρότητες και αθλιότητες του Έλγιν και της «ομάδας» του, και το έκανε έμπρακτα, ήταν ο Γάλλος πρόξενος στην Αθήνα Φοβέλ, ο οποίος το 1807 παρεμπόδισε την αφαίρεση αρχαιοτήτων από την Ακρόπολη. Τα κίνητρά του ωστόσο, δεν ήταν ανιδιοτελή αλλά είχαν να κάνουν με τον έντονο αγγλογαλλικό ανταγωνισμό της εποχής.

Οι αρχαιότητες, μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο και αποθηκεύτηκαν αρχικά σε υπόστεγο της κατοικίας του Έλγιν και αργότερα στην καρβουναποθήκη (!) του δούκα του Ντεβονσάιρ. Κατά τη διάρκεια της αποθήκευσής τους, υπέστησαν σημαντικές ζημιές από την υγρασία.

Ο Έλγιν, έστειλε υπομνήματα προς τη βρετανική κυβέρνηση για να αγοράσει τα αρχαία. Έτσι συστήθηκε ειδική εξεταστική επιτροπή για να μελετήσει τα στοιχεία της υπόθεσης και τα πορίσματά της, τέθηκαν υπόψη του βρετανικού κοινοβουλίου.
Κατά τη διάρκεια της σχετικής συνεδρίασης ακούστηκαν φωνές σκεπτικισμού, ακόμα και απόρριψης της πρότασης του Έλγιν. Από τότε μάλιστα χρονολογούνται οι πρώτες σκέψεις για επιστροφή τους στην Ελλάδα.
Τελικά, αποφασίστηκε τα Μάρμαρα ν' αγοραστούν από το βρετανικό Δημόσιο για 35.000 στερλίνες. Επειδή όμως ο Έλγιν, χρωστούσε στο κράτος 18.000 στερλίνες, του δόθηκαν μόνο  17.000 στερλίνες.

Ο Έλγιν, (αυτο)προβλήθηκε ως προνοητικός σωτήρας των καλλιτεχνημάτων της ελληνικής αρχαιότητας και ως ανιδιοτελής (!) συλλέκτης που ήθελε να εμπλουτίσει τη χώρα του με σπάνιους θησαυρούς (κλέβοντάς τους από την Ελλάδα). Σύμφωνα όμως με τη μελέτη της αλληλογραφίας του και άλλων στοιχείων, προκύπτει ότι σκόπευε να στολίσει με τα αρχαία ελληνικά αριστουργήματα, το νέο εξοχικό του μέγαρο στο Μπρούμχολ της Σκωτίας. Χρεοκόπησε όμως και αναγκάστηκε να τα πουλήσει. Η Βρετανία, τα αγόρασε, γιατί δεν είχε καταφέρει να αρπάξει ελληνικές αρχαιότητες. Μάλιστα προσπάθησε το ίδιο το βρετανικό κράτος, να οικειοποιηθεί ανεπιτυχώς, τα γλυπτά του ναού της Αφαίας.

Από την μεταφορά κιόλας των γλυπτών στη Μ. Βρετανία, ξέσπασε θύελλα αντιδράσεων από διακεκριμένους Βρετανούς και όχι μόνο. Ο Έλγιν κατηγορήθηκε ως κοινός «κλέφτης μαρμάρων» (το χρησιμοποιήσαμε και στους τίτλους του άρθρου) και βάνδαλος που με δωροδοκίες και άλλα αθέμιτα μέσα, λήστεψε σπουδαία μνημεία του παρελθόντος για προσωπικό του όφελος. Ο Σατομπριάν, οι περιηγητές Ντόντγουελ, Ντάγκλας και Κλαρκ, ο ποιητής Οράτιος Σμιθ, ο φίλος του Βύρωνα Χόμπχαουζ κ.ά. διαμαρτυρήθηκαν και περιέγραψαν με τα πλέον μελανά χρώματα τη διαρπαγή. Ο λόρδος Βύρων, το 1811, στο ποίημα του «Child Harold» στιγματίζει τη λεηλασία, όπως και στο ποίημα «Η κατάρα της Αθηνάς» που δημοσιεύεται τον ίδιο χρόνο.

Το 1890, ο Βρετανός Λόγιος, F. Harrison, έγραψε στο περιοδικό «Nineteenth Century» («19ος Αιώνας») το περίφημο άρθρο «Απόδοτε τα Ελγίνεια Μάρμαρα». Ο διευθυντής του περιοδικού James Knowler, του απάντησε με το άρθρο «Ο Αστεϊσμός περί των Ελγινείων Μαρμάρων», στο οποίο, γράφει, περίπου ότι ο Harrison αστειεύεται (!) όταν προβάλλει το συγκεκριμένο αίτημα. Στον Knowler, απάντησε σκληρά, ο Καβάφης, με άρθρο του στο περιοδικό της Αλεξάνδρειας «Rivista Quindicinale».
Τον Γενάρη του 1941, έγινε πρόταση στη Βουλή των Κοινοτήτων  για την επιστροφή των Μαρμάρων μετά τη λήξη του πολέμου και μέσα στα πλαίσια της κοινής πολεμικής προσπάθειας Ελλάδας και Βρετανίας εκείνη την εποχή, ωστόσο η κυβερνητική απάντηση ήταν αποθαρρυντική.

Η προσπάθεια για επαναπατρισμό των Μαρμάρων του Παρθενώνα, αναζωπυρώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, με την ανάληψη της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού από την αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη. 
Μετά από αίτηση της τότε ελληνικής κυβέρνησης που επανέφερε το θέμα, η σύνοδος των υπουργών Πολιτισμού των χωρών μελών της UNESCO στο Μεξικό, αποφάνθηκε στις 3 Αυγούστου 1982, υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων στην Ελλάδα (απόφαση 4/09 της UNESCO). Τον ίδιο χρόνο συστάθηκε στο Λονδίνο βρετανική επιτροπή, με σκοπό την επιστροφή των γλυπτών.
Κι ενώ περιμένουμε το Βρετανικό Μουσείο, στην έκθεση Duveen του οποίου βρίσκονται από το 1936, τα μάρμαρα και τη βρετανική κυβέρνηση να πάρουν, επιτέλους, τη σωστή και δίκαια απόφαση για επιστροφή των Μαρμάρων, έχουμε ένα απτό δείγμα αναγνώρισης λάθους και διόρθωσής του από... την Ιταλία.
Στις 24/9/2008, ο τότε Ιταλός πρόεδρος Τζόρτζιο Ναπολιτάνο παρέδωσε επισκεπτόμενος τη χώρα μας το λεγόμενο Τμήμα του Παλέρμο. Πρόκειται για ένα γλυπτό 2.500 ετών του ποδιού και του φορέματος της θεάς Άρτεμης που είχε κλαπεί από τον Έλγιν και δόθηκε στον Βρετανό πρόξενο στη Σικελία το 1816. Για 2 περίπου αιώνες, το τμήμα αυτό, βρισκόταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλίνας στο Παλέρμο. Οι προσπάθειες της χώρας μας, που είχαν διάρκεια 13 ετών, για επιστροφή του, ευοδώθηκαν τελικά το 2008. 

Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για το περιβόητο φιρμάνι με τη χρήση του οποίου ο Έλγιν μπόρεσε να προβεί στις βάρβαρες ενέργειες του.
Όπως είδαμε και παραπάνω, το φιρμάνι δεν έχει καν την υπογραφή του σουλτάνου. Επίσης ζητά να μην παρεμποδιστούν από κανένα τα μέλη του «συνεργείου» του Έλγιν, προκειμένου να πάρουν «μερικά κομμάτια πέτρας με επιγραφές και γλυπτά» («dual due pezzi di pietra con inscrizioni e figure»). 
Το πρωτότυπο φιρμάνι δεν βρέθηκε ως σήμερα, ούτε στα τουρκικά αρχεία. Η μετάφραση στα ιταλικά που αναφέραμε, έγινε από τον Γραμματέα της βρετανικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη Πιζανί. Το φιρμάνι στα ιταλικά, δόθηκε στον ιερέα Χαντ και από εκεί έγινε η μετάφρασή του στα αγγλικά, για να εξεταστεί από την Επιτροπή της Βρετανικής Βουλής.

Η έκφραση «Χαμένοι στη Μετάφραση», προφανώς είναι εμπνευσμένη από την ιστορία αυτή, καθώς ο Λουζιέρι δεν γνώριζε αγγλικά, ο Έλγιν δεν γνώριζε ιταλικά και οι μεταξύ τους «συμβάσεις» υπογράφονταν στα γαλλικά! Μύλος δηλαδή!

Read More 0 comments

Παραδείγματα οργίων υπάρχουν σε πολλές πηγές αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι επρόκειτο για κοινωνίες οργίων.

Εκτός από τη φιλοσοφία, το δίκαιο, τις τέχνες και γενικότερα τις «υψηλές» ιδέες, μία στερεοτυπική εικόνα που έχει κατασκευαστεί για την αρχαιοελληνική και τη ρωμαϊκή αρχαιότητα είναι αυτή της απόλυτης σεξουαλικής ελευθερίας η οποία μάλιστα εκδηλωνόταν μέσω των περίφημων και τελετουργικών οργίων. Επρόκειτο για συναθροίσεις απολαύσεων, αλκοόλ, σεξ και γαστρονομίας. Ήταν όμως αυτή η πραγματικότητα; Συνδεόταν τόσο έντονα η αρχαιότητα με τα όργια;

Πριν προχωρήσουμε, είναι πολύ σημαντικό να διευκρινιστεί ότι ο όρος «όργια» πήρε τη σημερινή της σημασία (αυτή που αφορά κατά κύριο λόγο σεξουαλικές πράξεις) στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Παρ' όλα αυτά, το ίδιο το όργιο δεν είναι μία μοντέρνα επινόηση. Εορτασμούς που συνδύαζαν σεξουαλικές πρακτικές με αλκοόλ και πλούσια γεύματα βρίσκουμε πολύ συχνά στην κλασική φιλολογία.

Παραδείγματα οργίων

Για παράδειγμα, τον 4ο αιώνα π.Χ., ο ρήτορας Αισχίνης κατηγορεί σε έναν λόγο του τον Τίμαρχο ότι έχει παραδοθεί σε «ντροπιαστικές ανηθικότητες και αμαρτίες». Αυτό για το οποίο κατηγορούνταν ο Τίμαρχος φαίνεται να ήταν πως καλούσε στο σπίτι του μουσικούς για διάφορα δείπνα τα οποία διοργάνωνε. Οι μουσικοί στην ουσία δεν επιλέγονταν μόνο για τις μουσικές τους ικανότητες. Ήταν σεξεργάτες με αρμοδιότητά τους να ικανοποιούν τους καλεσμένους με διάφορους τρόπους μεταξύ των οποίων και σεξουαλικούς.

Αργότερα, το 346 π.Χ, φαίνεται ότι η Αθήνα έστειλε στον βασιλιά Φίλιππο της Μακεδονίας πρέσβεις, προκειμένου να σκιαγραφήσουν τις επόμενες κινήσεις της ανερχόμενης στρατιωτικής δύναμης. Οι πρέσβεις αυτοί ενεπλάκησαν σε όργια που σκοπό είχαν να τους διαφθείρουν, πράγμα που τελικά πέτυχαν. Εξάλλου, ο μεγάλος εχθρός του Φιλίππου στην Αθήνα, ο Δημοσθένης, τον κατηγορεί για τα ανήθικα όργια που κάνει με «πόρνες και ψάρια» (η κατανάλωση ψαριών θεωρούνται πολυτέλεια από τότε).

Οι Ρωμαίοι ιστορικοί επίσης περιγράφουν εορτασμούς που συνδύαζαν υψηλή γαστρονομία, αλκοόλ και φυσικά σεξ. Ο τύραννος Σύλλας για παράδειγμα ήταν γνωστός για τη διεξαγωγή τέτοιων συναθροίσεων. Φέρεται να γλεντοκοπούσε πολύ συχνά και μέχρι το πρωί με κωμικούς, μουσικούς και μίμους.

Ο Τιβέριος επίσης διοργάνωνε όργια στο παλάτι του στο Capri. Όπως μαρτυρούν πηγές, είχε μία ομάδα νεαρών ηθοποιών οι οποίοι μπροστά στα μάτια του ίδιου και των καλεσμένων του είχαν σεξουαλικές επαφές. Είναι γνωστό βέβαια ότι ο περίφημος Καλιγούλας έκανε σεξ με τις αδερφές του έχοντας ως κοινό τους καλεσμένους του.

Ήταν κοινωνία οργίων;

Αυτά είναι μόνο ελάχιστα από τα παράδειγμα αναφορών σε όργια που διασώζονται μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει αμφιβολία, λοιπόν, σχετικά με την ύπαρξη ή μη οργίων στην αρχαιότητα. Το ζήτημα όμως είναι ότι αυτά δεν ήταν περισσότερο «κοινή πρακτική» από ό,τι συμβαίνει σήμερα.

Οι πηγές μας είναι σίγουρα πολλές αλλά συνήθως διασώζονται ως κατηγορίες προς το πρόσωπο όσων συμμετείχαν σε αυτά. Με άλλα λόγια, θεωρούνταν και τότε «ανήθικα». Η σύνδεσή τους με την κλασική αρχαιότητα τελικά γιγαντώθηκε λόγω του εκχριστιανισμού της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ως παράδειγμα προς αποφυγή ενός φαύλου τρόπου ζωής συνυφασμένου με την ειδωλολατρία.

Στην πραγματικότητα βέβαια, τα όργια υπήρχαν ως πρακτική σε διάφορες εποχές και σε διάφορους πολιτισμούς, ακόμα και σε εκείνους που σήμερα θεωρούνται πιο εγκρατείς.

Read More 0 comments

Το Storozhevoy

Τα γεγονότα που ενέπνευσαν την κλασσική ταινία «Το Κυνήγι του Κόκκινου Οκτώβρη», δεν αφορούν στην πραγματικότητα μια ανταρσία ενός τροποποιημένου υποβρυχίου κατηγορίας Akula, όπως συμβαίνει στην ταινία, αλλά στην ανταρσία μια φρεγάτας, εξοπλισμένης με την, τότε, τελευταία λέξη της σοβιετικής τεχνολογίας. Τα χρονικό γύρω από την ανταρσία κατέγραψε ο ιστορικός Γκρέγκορι Γιανγκ, από το οποίο, διαβάζοντας το, εμπνεύστηκε ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας φαντασίας Tom Clancy.

Το βράδυ της 8ης Νοεμβρίου 1975, ο καπετάνιος Ανατόλι Ποτούλνι, διοικητής της Σοβιετικής φρεγάτας Storozhevoy («ο Φρουρός») ενημερώθηκε ότι πολλοί από τους αξιωματικούς του ήταν μεθυσμένοι κάτω από το κατάστρωμα στο διαμέρισμα που βρισκόταν το σόναρ του πλοίου. Αυτό ανέφερε ο χαρισματικός πολιτικός αξιωματικός του πλοίου, ο καπετάνιος Βαλέρι Σάμπλιν, υπεύθυνος για τη διατήρηση του ηθικού και της αφοσίωσης του πληρώματος. Ο Ποτούλνι πήγε κάτω από το κατάστρωμα, αλλά δεν να συμβαίνει τίποτα κακό – εκείνη τη στιγμή άκουσε την καταπακτή πίσω του να κλειδώνει.

Ο Βαλέρι Σάμπλιν

«Λυπάμαι, δεν μπορούσα να κάνω κάτι διαφορετικό», του είπε ο Σάμπλιν, όταν ο καπετάνιος χτύπησε στην καταπακτή. «Μόλις φτάσουμε στον προορισμό μας, θα σας επιτραπεί να επιλέξετε τη μοίρα σας».

Ο 37χρονος κομισάριος πάντα ξεχώριζε για τον εξαιρετικό του ιδεαλισμό. Ενώ ήταν ακόμη δόκιμος, είχε γράψει στον Νικήτα Χρουστσόφ, προσφέροντας συγκεκριμένες συμβουλές για την πραγματοποίηση λενινιστικών μεταρρυθμίσεων. Τώρα, ήταν μεγάλος επικριτής του Λεονίντ Μπρέζνεφ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της «εποχής της στασιμότητας» επικεντρώθηκε στις δαπάνες για στρατιωτικά έργα και οπισθοδρόμησε σε μεγάλο βαθμό στις πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Ο Σάμπλιν ήταν αναστατωμένος από τα προνόμια και τη διαφθορά της σοβιετικής γραφειοκρατικής ελίτ σε μια υποτιθέμενη αταξική κοινωνία.

Ο κομισάριος είπε στον βοηθό του, τον εικοσάχρονο Αλεξάντερ Σέιν, να κάτσει φρουρός έξω από το δωμάτιο στο οποίο βρισκόταν κλειδωμένος ο καπετάνιος, δίνοντας του ένα πιστόλι. Στη συνέχεια ο Σάμπλιν συγκάλεσε τους έξι αξιωματικούς του πλοίου και αποκάλυψε το σχέδιό του: να πλεύσει με το Storozhevoy, από το λιμάνι της Ρίγα, στο Λένινγκραντ 500 μίλια βορειοανατολικά. Η φρεγάτα θα έφτανε στο νησί Kronstadt – το μέρος των παλαιών ναυτικών ανταρσιών που είχαν εμπνεύσει τις ρωσικές επαναστάσεις το 1905 και το 1917. Από εκεί θα μετέδιδε το κάλεσμα του για μια νέα λενινιστική επανάσταση.

Οι αξιωματικοί του πλοίου ψήφισαν για το αν θα υποστηρίξουν τον Σάμπλιν, ρίχνοντας μαύρα και άσπρα κομμάτια πούλια ντάμας μέσα σε ένα κύπελλο, το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν ισοπαλία. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος του πλοίου πήρε το μέρος του Σάμπλιν και κλείδωσε τους διαφωνούντες αξιωματικούς στις καμπίνες τους.

Ο Σάμπλιν οραματιζόταν το πολιτικά ανεξάρτητο πλήρωμα του Storozhevoy, να μεταδίδει καθημερινά καλέσματα για μεταρρυθμίσεις σε ολόκληρο το έθνος, ενώ παράλληλα θα διέθετε απαραίτητες προμήθειες και ασυλία από τη δίωξη.

Ένας από τους υποτιθέμενους υποστηρικτές του Σάμπλιν, ο υπολοχαγός Firsov, έφυγε κρυφά από το Storozhevoy και προειδοποίησε τους φρουρούς ενός κοντινού υποβρυχίου.

Ο Σάμπλιν είχε προγραμματίσει να φύγει με το στόλο το επόμενο πρωί και στην συνέχεια να κινηθεί προς τα βόρεια. Συνειδητοποιώντας ότι το σχέδιο του κινδύνευε να αποκαλυφθεί, ο Σάμπλιν ξεγλίστρησε με τη φρεγάτα από το λιμάνι τα μεσάνυχτα με το ραντάρ και τα φώτα πορείας απενεργοποιημένα, πλέοντας κατά μήκος των επικινδύνων ρηχών νερών του ποταπού Daugava.

Οι Σοβιετικοί αντεπιτίθενται

Για να φτάσει στο Λένινγκραντ, ο Σάμπλιν έπρεπε πρώτα να ταξιδέψει βόρεια στη Βαλτική Θάλασσα – προς τη Σουηδία. Καθώς ο σοβιετικός στόλος της Βαλτικής κατάλαβε σιγά-σιγά αυτό που συνέβαινε, υπέθεσε ότι το Storozhevoy σκόπευε να αυτομολήσει στο σκανδιναβικό κράτος. Εξάλλου, αυτό είχε συμβεί και το 1961, όταν ο Λιθουανός καπετάνιος Jonas Plaskus παρέδωσε το υποβρύχιο του στο νησί Gotland.

Ωστόσο, το Storozhevoy, ηλικίας μόλις 18 μηνών, ήταν μία από τις εξελιγμένες φρεγάτες της κατηγορίας Burevestnik του Ναυτικού (κωδική ονομασία του NATO Krivak I). Έχει σχεδιαστεί για να κυνηγάει αμερικανικά υποβρύχια από απόσταση έως και πενήντα χιλιομέτρων χρησιμοποιώντας ρουκέτες RBU-6000 μικρής εμβέλειας και τους πυραύλους SS-N-14 Metel («Χιονοθύελλα»). Θα ήταν μια καταστροφή αν ο εξελιγμένος κυνηγός υποβρυχίων έπεφτε σε δυτικά χέρια.

Ένας αντιναύαρχος ικέτευε μάταια τον Σάμπλιν μέσω ασυρμάτου να γυρίσει πίσω, υποσχόμενός τη συγχώρεση. Τέλος, αναγκάστηκαν να ξυπνήσουν τον Brezhnev τον ύπνο του στις 4:00 πμ με τα κακά νέα. Εξουσιοδότησε τη χρήση θανατηφόρων μέσων για να αποτρέψει μια ταπεινωτική για την ΕΣΣΔ αυτομόληση.

Έντεκα πλοία ταχείας επίθεσης αποστέλλονταν από τη Ρίγα και τη Λιτσετζιά, της Λετονίας, για να κυνηγήσουν την φρεγάτα. Εν τω μεταξύ, τα αεροσκάφη του Σοβιετικού Πολεμικού Ναυτικού Il-38 και τα βομβαρδιστικά αεροσκάφη Tu-16 Badger άρχισαν να χτενίζουν τις θάλασσες. Στις προσπάθειες τους προστέθηκαν στην συνέχεια αεροσκάφη Yak-28I και-28L «Brewers» του 668ου σμήνους της Σοβιετικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Ωστόσο, η ορατότητα ήταν κακή, και εξαιτίας της σιωπηλής λειτουργίας του Storozhevoy ήταν δύσκολο να εντοπιστεί στον ανοιχτό Κόλπο της Ρίγας. Αλλά στις 6:00 πμ, το Storzhevoy βρέθηκε αντιμέτωπο με πυκνή ομίχλη, αναγκάζοντας τον Σάμπλιν να ενεργοποιήσει το ραντάρ του πλοίου για να αποφύγει τις συγκρούσεις με εμπορικά πλοία. Επιπλέον, καθώς περνούσε το στενό Irbe, εντοπίστηκε από έναν φάρο.

Τα Yak-28 κατευθύνθηκαν προς το Irbe, εντόπισαν ένα πλοίο και έριξαν βόμβες τύπου FAB-250, σκίζοντας το σκαρί του πλοίου με θραύσματα, αλλά το πλοίο που χτύπησαν δεν ήταν το Storzhevoy. Επρόκειτο για ένα σοβιετικό φορτηγό πλοίο με προορισμό τη Φινλανδία.

Στη συνέχεια γύρω στις 8:00 π.μ., τα Tu-16 έφτασαν κοντά στις εκπομπές του ραντάρ του Storozhevoy. Τα τεράστια βομβαρδιστικά ήταν οπλισμένα με κατευθυνόμενους πυραύλους KSR-5 «Kingfish». Η φρεγάτα, όμως, πλέον βρισκόταν σε διεθνή ύδατα στην Βαλτική Θάλασσα και οι πιλότοι αρνήθηκαν να εκτοξεύσουν τους πυραύλους τους, είτε απρόθυμοι να διακινδυνεύσουν να χτυπήσουν ένα ουδέτερο πλοίο είτε γιατί δεν ήθελαν να χτυπήσουν τους συμπατριώτες τους. Οι Σουηδοί χειριστές ραντάρ παρατήρησαν τη φρενίτιδα της Σοβιετικής αεροπορικής και ναυτικής δραστηριότητας και άκουγαν τις ανταλλαγές μηνυμάτων μέσω ασυρμάτου.

Τελικά, και τα 36 Yak-28 του 668ου Σμήνους απεστάλησαν για να ενταχθούν στο κυνήγι. Τέτοιο ήταν το χάος που επικρατούσε που πολλά από τα Yak-28 παραλίγο να συγκρουστούν θανάσιμα στον αεροδιάδρομο κατά την απογείωση τους. Εν τω μεταξύ, δύο πυραυλάκατοι υπό τον καπετάνιο Bobrikov έφτασαν σε απόσταση πενήντα μιλίων από το Storzhevoy, έχοντας πλεόν την φρεγάτα εντός της εμβέλειας πυρός των P-15 Termit πυραύλων τους.

Ωστόσο, τα Yak-28 χτύπησαν πρώτα. Ένα από αυτά χτύπησε την μία πλευρά του Storozhevoy με το πυροβόλο είκοσι τριών χιλιοστών του. Η φρεγάτα ήταν εξοπλισμένη με πυροβόλα κανόνια και αντιαεροπορικούς πυραύλους SA-N-4 Osa, αλλά δεν τα χρησιμοποίησε για να αμυνθεί, είτε γιατί δεν είχαν φορτωμένα πυρομαχικά, είτε γιατί ο Σάμπλιν είχε δώσει εντολή να μην ανταποδώσουν τα πυρά.

Τα βομβαρδιστικά άρχισαν να πραγματοποιούν επαναλαμβανόμενες επιθέσεις κατά της φρεγάτας. Ένας πύραυλος FAB-250 χτύπησε στην πρύμνη του πλοίου, διαλύοντας το πίσω μέρος του καταστρώματος και προκαλόντας ζημιές στο γρανάζι του συστήματος διεύθυνσης. Το Storzhevoy άρχισε να βάζει νερά και έπλεε κυκλικά μέχρι που ακινητοποιήθηκε 50 ναυτικά μίλια από τα σουηδικά χωρικά ύδατα.

Εν τω μεταξύ, τρία μέλη του πληρώματος απελευθέρωσαν τον καπετάνιο Πουτόλνι από το χώρο του σόναρ. Οπλισμένος με ένα πιστόλι, έκανε έφοδο στην γέφυρα του πλοίου και πυροβόλησε τον Σάμπλιν στο πόδι. Στις 10:32 π.μ. έστειλε απεγνωσμένο μήνυμα: «Το πλοίο σταμάτησε. Έχω πάρει τον έλεγχο.»

Τα Yak σταμάτησαν τις επιθέσεις τους, αλλά όχι πριν μια ομάδα από αυτά χτυπήσει εσφαλμένα σοβιετικά πλοία καταδίωξης, τα οποία ανταπέδωσαν τα πυρά, χωρίς να προκληθεί κάποια ζημιά. Καταδρομείς επιβιβάστηκαν στο Storozhevoy και συνέλαβαν το πλήρωμά του.

Η Μόσχα κάλυψε το περιστατικό διοργανώνοντας ναυτικές ασκήσεις την επόμενη μέρα. Οι πιλότοι των βομβαρδιστικών επιπλήχθηκαν για τα φίλια πυρά και τα λάθη τους κατά την διάρκεια της καταδίωξης. Το πλήρωμα του Storozhevoy κρατήθηκε για μήνες, αλλά στο τέλος, δικάστηκαν μόνο μια χούφτα αξιωματικοί. Από αυτούς, μόλις δύο καταδικάσθηκαν – ο Σέιν, ο οποίος καταδικάστηκε σε οκτώ χρόνια φυλάκισης και ο Σάμπλιν. Καταδικασμένος για προδοσία, εκτελέστηκε στις 3 Αυγούστου 1976 και θάφτηκε σε έναν μη σηματοδοτημένο τάφο. Το 1994, μετά θάνατον, η ποινή του μετατράπηκε σε δέκα χρόνια φυλάκισης για την παραβίαση διαταγών.

Χρόνια μετά το αποτυχημένο σχέδιο του Σάμπλιν, ο Αμερικανός ιστορικός Γκρεγκόρι Γιάνγκ συγκέντρωσε τις αναφορές για την ανταρσία αυτή στην διατριβή του, η οποία διαβάστηκε αργότερα από έναν ασφαλιστή, τον Tom Clancy. Εμπνευσμένος από την ιστορία της φρεγάτας Storozhevoy και από την ιστορία του προηγούμενου στασιαστή σοβιετικού τους, Jonas Plaskus, ο Clancy έγραψε το βιβλίο του «Το Κυνήγι του Κόκκινου Οκτώβρη». Αλλά σε αντίθεση με τον απογοητευμένο καπετάνιο του υποβρυχίου του μυθιστορήματος Marko Ramius, ο Βαλέρι Σάμπλιν διακινδύνευσε τα πάντα, όχι για να αυτομολήσει, αλλά για μια δονκιχωτική προσπάθεια να αλλάξει το σοβιετικό σύστημα στο οποίο πίστευε με πάθος.

Read More 0 comments