Όταν μια χώρα σέρνει σε δίκη για προδοσία τον αρχιστράτηγό της και έναν από τους σημαντικότερους πολέμαρχούς της, που αφιέρωσαν τη ζωή τους για την Ελευθερία, τότε αυτή η χώρα θα πρέπει να ντρέπεται.

Την ημέρα που ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Δημήτριος Πλαπούτας κάθισαν στο εδώλιο του κατηγορουμένου οι ρακένδυτοι Έλληνες έσκυψαν το κεφάλι από ντροπή. Και ας μην έφταιγαν αυτοί. Ήταν 16 Απριλίου 1834 όταν ξεκίνησε αυτή η κατάπτυστη δίκη.

Ο ανήλικος Όθωνας και η αντιβασιλεία φρόντισαν, ώστε, η καταδίκη των αγωνιστών να είναι σίγουρη. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Σχινάς και ο εισαγγελέας ο Εδουάρδος Μάσσον, ένας ανθέλληνας από τη Σκωτία, όρισαν στην έδρα δικαστές που βρίσκονταν στο αντίπαλο στρατόπεδο από τους αγωνιστές.

Πρόεδρος: Πολυζωίδης. Μέλη: Τερτσέτης, Σούτσος, Φραγκούλης, Βούλγαρης και βέβαια εισαγγελέας, ο ορκισμένος εχθρός του Γέρου, ο Μάσσον για να είναι ακόμα πιο σίγουρο το αποτέλεσμα. Το κατηγορητήριο αναφερόταν σε «συνωμοσία επί σκοπώ να ταράξουν την κοινήν ησυχία, και  καταφέρουν τους υπηκόους της Α.Μ. εις ληστείαν και εμφύλιον πόλεμον, υπογράψουν αναφορά σε ξένη δύναμη και καταργήσουν το καθεστώς πολίτευμα…».

Η δίκη ξεκίνησε αλλά από την πρώτη κιόλας συνεδρίαση φάνηκε το προφανές. Οι κατήγοροι δεν είχαν καμία απολύτως απόδειξη για αυτά που κατηγορούσαν τους αγωνιστές. Μοναδικό «όπλο» τους οι ψευδομάρτυρες, όμως, και αυτοί δεν ήταν καλά προετοιμασμένοι και έπεφταν διαρκώς σε αντιφάσεις που εκνεύριζαν τους πάντες. Όσο η δίκη συνεχίζεται τόσο πιο καθαρά φαίνεται η δολοπλοκία προκειμένου Κολοκοτρώνης, Πλαπούτας και άλλοι αγωνιστές της Επανάστασης του 1821 να καταλήξουν στην γκιλοτίνα.

Η συγκλονιστική απολογία του Κολοκοτρώνη

Ίσως η πιο συγκλονιστική στιγμή εκείνης της δίκης, ήταν η απολογία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Δικαζόταν ο άνθρωπος που ήταν η Ελλάδα και τα λόγια του ήταν βαριά. Το κοινό μέσα στην αίθουσα ίσα – ίσα που ανέπνεε. Ο Γέρος του Μοριά δε φοβήθηκε ούτε στιγμή μπροστά στους δικαστές του. Τα όσα ειπώθηκαν υπάρχουν στα αρχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού και από εκεί τα μετέφερε στο βιβλίο του, ο ταξίαρχος Γεώργιος Καραμπατσόλης «Η δίκη των στρατηγών Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Δημητρίου Πλαπούτα», απ' όπου αντλήθηκε το παρακάτω απόσπασμα.

-Πρόεδρος: Ορκίζομαι να είπω την αλήθεια και μόνη την αλήθεια εις ό,τι ερωτηθώ.

-Ορκίζομαι. (Κάθονται όλοι στις θέσεις τους).

-Πώς ονομάζεσαι;

-Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

-Από πού κατάγεσαι;

-Από το Λιμποβίσι της Καρύταινας.

-Πόσων ετών είσαι;

-Εξήντα τέσσερων.

-Τι επάγγελμα κάνεις;

-Στρατιωτικός. Στρατιώτης ήμουνα. Κράταγα επί 49 χρόνια στο χέρι το ντουφέκι και πολεμούσα νύχτα μέρα για την πατρίδα. Πείνασα, δίψασα, δεν κοιμήθηκα μια ζωή. Είδα τους συγγενείς μου να πεθαίνουν, τ΄ αδέρφια μου να τυραννιούνται και τα παιδιά μου να ξεψυχάνε μπροστά μου. Μα δε δείλιασα. Πίστευα πως ο Θεός είχε βάλει την υπογραφή του για τη λευτεριά μας και πως δεν θα την έπαιρνε πίσω.

-Τι απολογείσαι για την κατηγορία που σου αποδίδεται;

-Τον απερασμένο Ιούλη διάηκα στην Τριπολιτσά για να στεφανώσω εν’ αντρόγενο. Από κεί τράβηξα, μαζί με τη νύφη μου, για το μοναστήρι της Άγια-Μονής. Την παραμονή της Παναγιάς ήρθε κι ο Ρώμας στην Καρύταινα όπου καθίσαμε κάνα δυο μέρες. Έπειτα ο Ρώμας έφυγε κι εγώ γύρισα στην Τριπολιτσά στις 18 τ’ Αυγούστου.

-Είχες προηγουμένως άλλες συναντήσεις με το Ρώμα;

-Δεν είχα πριν καμία συνάντηση μαζί του. Τον αντάμωσα για πρώτη φορά στην Τριπολιτσά. Μακριές ομιλίες δεν είχαμε. Τρώγαμε όμως μαζί.

-Και τι λέγατε;

-Τα συνηθισμένα όπου λένε οι άνθρωποι όταν τρώνε αντάμα ψωμί.

-Δεν είχες την περιέργεια να ρωτήσεις τον Ρώμα για τα όσα διέδιδε περί Αντιβασιλείας;

-Καμία περιέργεια δεν έβαλα στο νου μου.

-Τον άλλον καιρό τι έκανες στην Τριπολιτσά;

-Πάγαινα στο παζάρι. Σύναζα τους χωριάτες και τους μίλαγα επειδής ήτανε ερεθισμένοι από κείνους τους διαβόλους τα νόμιστρα. Τους έλεγα: «Βρε τσομπάνηδες, τι πλερώνατε τον καιρό της τουρκιάς και τι πλερώνετε τώρα; Δεν πλερώνετε τώρα λιγότερα απ’ τον καιρό της τουρκιάς;». Και τους τ’ απόδειχνα με παραδείγματα.

-Τον πρίγκιπα Μπρέντ τον γνωρίζεις;

-Ναι, τον γνωρίζω. Ήρθε μάλιστα στην Τριπολιτσά για να δη το Ρώμα. Σα μπατζανάκης του που είναι.

-Τι παράγγειλες μ’ αυτόν στο γιο σου το Γενναίο στ΄ Ανάπλι;

-Τίποτα. Ούτε είχα και τίποτα να του παραγγείλω.

-Ποιοι άλλοι ήταν τότε στην Τριπολιτσά;

-Ο Νικηταράς και Πλαπούτας που είχανε έρθει απ’ τα χωριά τους.

-Τι άκουσες περί μιας αναφοράς εναντίον της Αντιβασιλείας και των Βαυαρών;

-Δεν άκουσα τίποτα ούτε και μου μίλησε ποτέ κανείς για καμία τέτοια ανα-φορά.

-Δεν άκουσες τίποτα;

-Όχι.

-Γνωρίζεις τους ληστές Κοντοβουνήσιο, Μπαλκανά και Καπογιάννη;

-Τον Κοντοβουνήσιο τον γνωρίζω απ’ τον εμφύλιο πόλεμο. Ο Μπαλκανάς ήτανε γουρνοβοσκός. Τον κατάτρεχα. Δυο φορές μου ‘φυγε απ’ τα σίδερα. Τον Καπογιάννη δεν τον γνωρίζω.

-Τον γραμματικό του Κοντοβουνίσιου, Χρήστο Νικολάου, τον ξέρεις;

-Ναι. Είν’ ένα ξόανο παιδαρέλι.

-Τον Αλωνιστιώτη τον γνωρίζεις;

-Τον γνωρίζω, είναι μάλιστα και συγγενής μου.

-Ήξερες πως θα πήγαινε στη Λιβαδειά;

-Όχι, δεν το ήξερα. Απ’ τον κόσμο το άκουσα πως πήγε.

-Δεν τον είχες δει προηγουμένως;

-Όχι.

-(Δείχνοντάς το). Είναι αληθινό αυτό το γράμμα του Υπουργού των Εξωτερικών της Ρωσίας προς εσένα;

-Ναι, είναι.

-Πώς πήρε αφορμή να σου γράψει ο Ρώσος υπουργός;

-Ήταν απάντηση σ’ ένα δικό μου γράμμα. Πήρ’ αφορμή για να του γράψω από τούτο δω το περιστατικό: Άμα ήρθε ο Βασιλιάς μας, ο πρεσβευτής της Ρωσίας Ρούκμαν άφησε ένα γράμμα του στο περιβόλι μου συστήνοντάς με στους Ρώσους καπετάνιους του Αιγαίου. Γι’ αυτό έκαμα κι εγώ ένα ίδιο γράμμα συστήνοντας αυτόν και το ναύαρχό τους Ρίκορντ σε δικούς μας. Δε μου πέρασε η ιδέα πως αυτό βλάφτει είτε είν’ εμποδισμένο. Τόκαμα από λεπτότητα.

-Τι άλλο έγραφες σ’ αυτό το γράμμα;

-Τίποτις άλλο απ’ τη σύσταση. Όσο για το γράμμα που έλαβα έλεγε ν’ αγαπούμε το βασιλιά μας και τη θρησκεία μας. Άλλο δε θυμούμαι. Σ’ αυτό φαίνεται τι μου γράφει ο Ρώσος υπουργός, φανερώνοντας έτσι με ποιο πνεύμα τούγραψα κι εγώ

-Πότε έφυγες για τελευταία φορά από δω;

-Δε θυμάμαι καλά. Θαρρώ στις αρχές του Ιούλη. Ήτανε η πρώτη φορά που ‘φυγα από όταν ήρθε ο βασιλιάς.

-Και γιατί έφυγες;

-Η αιτία όπου μ’ έκανε ν’ αφήσω την εδώ ήσυχη ζωή μου είναι, πρώτο γιατί εγώ είμαι βουνίσιος και με πειράζει η ζέστη, δεύτερο για να στεφανώσω ένα αντρόγενο και τρίτο γιατί μούγραψε ο γιος μου ο Γενναίος μην αρρωστήσω και γι’ αυτό καθόμουνα στην Τριπολιτσά για τον καθαρό αέρα.

-Και σ’ όσους ερχόντουσαν να σε ιδούν τι τους έλεγες;

-Τους συμβούλευα, καθώς έκανα και στην Άγια-Μονή, όπου έβαλα λόγο γι’ αυτό.

-Έχεις άλλο τίποτα να πεις για όσα σε κατηγορούν;

-Τούτω δω μονάχα. Μετά το φόνο του Κυβερνήτη η Πατρίδα ήτανε χωρισμένη στα δύο. Εγώ άμα έμαθα το διορισμό του Βασιλιά, έκαμα τη σημαία του και σύναξα κι όλους τους φίλους μου και κάμαμε μιαν αναφορά στη Βαυαρία φανερώνοντας την αφοσίωσή μας. Όταν ήρθ’ ο Βασιλιάς σκόρπισα τους ανθρώπους μου κι ησύχασα.

-Τότε, γιατί αντενέργησες στο βασιλιά σου και στην Αντιβασιλεία;

-Εγώ ν’ αντενεργήσω; Μα δε ξέρετε λοιπόν κι εσείς οι ίδιοι κι όλοι οι Έλληνες πόσο πάσκισα στον καιρό του σηκωμού ν’ αποχτήσει το έθνος κεφαλή και να μου λείψουν οι φροντίδες; Άμα ο Θεός μου ‘δωσε Βασιλέα, εγώ είπα σ’ όλους τους φίλους μου: ''Τώρα είμ’ ευτυχισμένος. Θα κρεμάσω την κάπα μου στον κρεμανταλά και θα πλαγιάσω στην καλύβα μου ν’ αποθάνω ήσυχος κι ευχαριστημένος''.

Η «Δίκη των Δικαστών»

Την ημέρα της απόφασης, 26 Μαΐου 1834, Σούτσος, Φραγκούλης, Βούλγαρης υπογράφουν την υπαγορευμένη καταδικαστική απόφαση δίχως δισταγμό. Πολυζωίδης και Τερτσέτης, ωστόσο, παρά τις απειλές που δέχονται δε λυγίζουν. Δεν υπογράφουν. «Με τέτοια χαλκευμένα αποδεικτικά στοιχεία, ούτε δύο γάτοι δεν καταδικάζονται σε θάνατο» λέει ο Τερτσέτης. «Εν ονόματι του βασιλέως σας διατάσσω να υπογράψετε την απόφαση», φωνάζει ο υπουργός Δικαιοσύνης. «Προτιμώ να μου κόψετε το χέρι», απαντά ο Πολυζωίδης. «Δε θα με έχετε συνεργό στον φόνο δύο αθώων ανθρώπων», λέει ψύχραιμα ο Τερτσέτης. Η ηρωική στάση των δύο δικαστών «στόμωσε το λεπίδι του δημίου».

Οι φήμες για πυροδότηση λαϊκής εξέγερσης, θορύβησε τους Βαυαρούς και τους υποχρέωσε να μετατρέψουν την ποινή σε κάθειρξη με έκδοση βασιλικής χάρης. Οι καταδικασθέντες οδηγήθηκαν στις φυλακές για να την εκτίσουν. Είναι χαρακτηριστική η απορία του Κολοκοτρώνη που παραξενεύτηκε βλέποντας ότι αντί για το ικρίωμα, τους οδηγούσαν στη φυλακή: «Γιατί μας πάτε στο κάτεργο;» ρώτησε, «δε θα μας πάρουν τα κεφάλια μας;». Αυτοί, ωστόσο, που έστησαν τη δίκη των δυο πολέμαρχων δε θα άφηναν αυτή την ντροπή δίχως απάντηση. Οι σκευωροί στέλνουν Πολυζωίδη και Τερτσέτη σε δίκη «κατηγορών αυτούς ως ενόχους της αρνήσεως υπηρεσίας και της με σκοπόν ιδιοτελή βλάβην του κράτους παραβάσεως της εχεμύθειας περί την ψηφοφορίαν του δικαστηρίου» αλλά και ότι είχαν εξαγοραστεί «από τον χρυσόν της κολοκοτρωνικής φάρας». Η δίκη των Πολυζωίδη και Τερτσέτη έγινε στο Ναύπλιο τον Σεπτέμβριο του 1834. Επίτροπος - Εισαγγελέας ήταν – ποιος άλλος; - ο «φιλέλληνας» Μάσσον.

Η δίκη των δικαστών άργησε να ξεκινήσει γιατί δεν έβρισκαν δικαστές πρόθυμους να δικάσουν τους δυο που είχαν σηκώσει στους ώμους τους την περηφάνια ενός ολόκληρου λαού. Προφανώς, και μετά από μια δίκη που ήταν εξίσου αισχρή και δίχως το παραμικρό στοιχείο όπως ακριβώς και η πρώτη, οι δυο κατηγορούμενοι δικαστές αθωώθηκαν πανηγυρικά. «Η εντολή ου φονεύσεις μ’ εφόβιζεν απαρηγόρητα, επειδή φόνος ασυγχώρητος είναι ο άδικος αποκεφαλισμός ανθρώπου» ανέφερε στην απολογία του ο Πολυζωίδης, της οποίας μόνο λίγα αποσπάσματα έχουν διασωθεί, γνωρίζουμε όμως ότι «έδειξεν ευγλωττίαν και ακρίβειαν λόγου άξιαν των αρχαίων ημερών της Ελλάδος».

Η απολογία του Γεωργίου Τερτσέτη, ωστόσο, αποτελεί παρακαταθήκη στον αγώνα για Ελευθερία και Δικαιοσύνη, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε οποιοδήποτε μέρος της Γης και έφθασε μέχρι τις μέρες μας.

«Ημείς Πατρίδα μας έχομεν το ανθρώπινο γένος [...] Αν ημείς εγκαλούμεθα από τον Επίτροπον, αν αυτός μας φοβερίζει φυλακισμόν, το αίτιον είναι η σφοδρή μας λατρεία προς την δικαιοσύνην, εις καιρούς τους οποίους κάλλιστα γνωρίζετε. Και η δικαιοσύνη δεν είναι προνόμιον, είναι ιδιοκτησία της ανθρωπότητος και αρμόζει λοιπόν να αναφέρωμεν ημείς σήμερον, ως εις βοήθειαν μας, το όνομα του ανθρώπινου γένους, αφού δια αυτό αγωνίσθημεν. Ποιός είσαι εσύ που παίζεις με ημάς εις την γην της γεννήσεως μας;… Ο Εθνισμός μας, ω Επίτροπε είναι θεμελιωμένος εις τα αίματα οκτακοσίων χιλιάδων Ελλήνων φονευμένων εις τον αγώνα και δεν ήταν θέλημα θεού ημείς, να φθάσωμεν εις τόσην αναισθησίαν, ώστε να εξαλείψει την λατρείαν του Εθνισμού από τα σπλάχνα μας η επωμίδα του Υπουργού».

Read More 0 comments

«Όταν θέλω γίνομαι άγγελος, και όταν θέλω πάλε γίνομαι διάβολος» έλεγε ο αρχιστράτηγος της Ρούμελης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο οποίος πέθανε μια ημέρα σαν σήμερα, 23 Απριλίου. 

Έλληνας επαναστάτης ο οποίος αρχικά υπήρξε κλέφτης και μετέπειτα σπουδαίος αρματολός και στρατάρχης της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Ο αθυρόστομος γιος της καλογριάς

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης γεννήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 1780 (η πιθανότερη εκδοχή) ή το 1782. Είδε το πρώτο φως της ημέρας μέσα σε μια σπηλιά κοντά στο χωριό Μαυρομμάτι Καρδίτσας.

Υπάρχουν, όμως, διάφορες εκδοχές και για αυτό. Η μία είναι ότι γεννήθηκε στη Σκουληκαριά Άρτας, ένα ορεινό χωριό. Στην πραγματικότητα η «κόντρα» για το πού γεννήθηκε, συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.

Οι πρώτοι του βιογράφοι έλεγαν πως γεννήθηκε στην Καρδίτσα. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και η επιτροπή που συστήθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών το 1927.

Λογικά αυτή η κόντρα θα είχε τελειώσει αλλά το 1997 στο πλαίσιο του «Σχεδίου Καποδίστριας» για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, δόθηκε το όνομα «Γεώργιος Καραϊσκάκης» στο νέο δήμο που υπάγεται μέχρι και σήμερα η Σκουληκαριά. Έτσι η «κόντρα» ξαναφούντωσε.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, αυτή η «κόντρα» μικρή σημασία έχει, ειδικά από τη στιγμή που μιλάμε για έναν από τους σπουδαιότερους οπλαρχηγούς της Επανάστασης του 1821.

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ήταν καρπός του «παράνομου» έρωτα του αρματολού Δημήτρη Καραΐσκου και της μοναχής Ζωής Ντιμισκή, αδελφής του κλέφτη Κώστα Ντιμισκή και εξαδέλφης του οπλαρχηγού Γώγου Μπακόλα.

Η μητέρα του πέθανε όταν εκείνος ήταν μόλις 8 ετών. Είχε αφήσει το μεγάλωμά του σε μια οικογένεια Σαρακατσάνων καθώς η ίδια δεν άντεχε την κατακραυγή του κόσμου για το ότι γέννησε ένα παιδί εκτός γάμου.

Εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο μεγάλωσε, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ήταν ένα σκληρό αν και φιλάσθενο παιδί. Αν και μικρός στην ηλικία φρόντιζε με κάθε ευκαιρία να δείχνει πως είναι από αυτούς που δε σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους.

Κάπως έτσι έφτασε μόλις στα 15 του χρόνια να σχηματίσει τη δική του κλέφτικη ομάδα η οποία απαρτιζόταν από παιδιά της ίδιας ηλικίας με εκείνον. Περίπου τρία χρόνια αργότερα, συνελήφθη από Τούρκους οι οποίοι τον οδήγησαν μπροστά στον Αλή Πασά. Εκεί, αντί να λυγίσει και να φοβηθεί, έδειξε το πόσο ατρόμητος, ατίθασος και βωμολόχος ήταν.

Ο Πασάς αντί να τον εκτελέσει διέταξε να τον κλείσουν φυλακή. Λίγο καιρό αργότερα τον τοποθέτησε στην προσωπική του φρουρά γιατί εκτίμησε το πόσο λεβέντης ήταν.

Λέγεται πως κάποια στιγμή ο Αλή Πασάς ρώτησε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη τι θα ήθελε να του προσφέρει ως ανταπόδοση των υπηρεσιών του. Τότε ο «Γιος της Καλογριάς» του απάντησε με τρόπο αποστομωτικό: «Αν με γνωρίζεις άξιο για αφέντη, κάνε με αφέντη, αν για δούλο, κάνε με δούλο, αν για τίποτα ρίξε με στη λίμνη»!

Μέχρι και σήμερα η περίοδος που ο Καραϊσκάκης ήταν δίπλα στον Αλή Πασά θεωρείται η πιο «σκοτεινή» στη ζωή του σπουδαίου οπλαρχηγού.

Η περίοδος αυτή τελείωσε το 1804, όταν ο Καραϊσκάκης προσχώρησε στην ομάδα του περίφημου κλέφτη Αντώνη Κατσαντώνη, που από πολλούς χαρακτηρίζεται ως ο πρόδρομος της Επανάστασης του 1821. Όταν ο Κατσαντώνης συνελήφθη και εκτελέστηκε, ο Καραϊσκάκης ανέλαβε την αρχηγία της ομάδας του μαζί με τον Λεπενιώτη.

Όταν η ομάδα αυτή διαλύθηκε, ο Καραϊσκάκης επέστρεψε στην Αυλή του Αλή Πασά, και γνώρισε την Γκόλφω Ψαρογιαννοπούλου, με την οποία απέκτησε δύο κόρες και έναν γιο, τον στρατιωτικό και πολιτικό Σπυρίδωνα Καραΐσκάκη.

Ο Καραϊσκάκης έφυγε και επέστρεψε (για τελευταία φορά) στην Αυλή του Πασά μια ακόμα φορά. Τον Ιανουάριο του 1821 συμμετείχε στη σύσκεψη της Λευκάδας, στην οποία αποφασίστηκε η προετοιμασία της εξέγερσης στη Στερεά Ελλάδα. Η ζωή του άλλαξε και αφιερώθηκε στη μεγάλη υπόθεση.

Με το ξέσπασμα της Επανάστασης ο Καραϊσκάκης συμμετέχει σε μάχες αλλά εμπλέκεται και σε μια καθοριστική διαμάχη με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Η κόντρα αυτή θα φανεί στη διάρκεια του πρώτου ελληνικού εμφυλίου όπου ο Καραϊσκάκης θα δικαστεί για... εσχάτη προδοσία!

Στον δεύτερο εμφύλιο (δυστυχώς για τον ίδιο) ο Καραϊσκάκης συμμετέχει στην ντροπιαστική επιδρομή και στο επακόλουθο πλιάτσικο στα Καλάβρυτα.

Τον Ιούλιο του 1826 διορίστηκε αρχιστράτηγος της Ρούμελης. Μερικές ημέρες μετά ξεκινάει μια εκστρατεία για να ανακουφίσει τους πολιορκημένους στην Ακρόπολη της Αθήνας και νικάει τους Τούρκους στο Χαϊδάρι.

Τον Νοέμβριο του 1826 τους νικάει και στη μάχη της Αράχωβας. Αυτή ήταν η μάχη που γιγάντωσε τον θρύλο του Καραϊσκάκη. Ήταν η χειρότερη ήττα για τους Τούρκους μετά από εκείνη στα Δερβανάκια!

Τούρκος ή Έλληνας σκότωσε τον Καραϊσκάκη;

Το μόνο που μπορεί να γίνει (και γίνεται) είναι διάφοροι ιστορικοί και όχι μόνο να προσπαθούν να ενώσουν όλα τα κομμάτια του «παζλ» και να φτάσουν σε κάποια λογικά συμπεράσματα.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, αν και όποιος καταλήγει σε κάποιο συμπέρασμα αυτό πιθανότατα είναι αυθαίρετο, όσα επιχειρήματα και αν προβάλει. Μόνο ένας άνθρωπος ήξερε αν αυτός που πυροβόλησε και σκότωσε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη ήταν Έλληνας ή Τούρκος και δυστυχώς αυτός ο άνθρωπος πέθανε πριν προλάβει να αποκαλύψει την ταυτότητα του δράστη.

Αυτός ο άνθρωπος ήταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης!

Μετά την περίλαμπρη νίκη στην Αράχωβα, ο Καραϊσκάκης επέστρεψε στην Αθήνα για να συνεχίσει αυτό που άφησε στη μέση. Πολιορκεί τους πολιορκητές της Ακρόπολης και νικά τους Τούρκους στο Κερατσίνι και στο μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα.

Τον Απρίλιο του 1827, ο Καραϊσκάκης και οι άνδρες του στρατοπεδεύουν στο Φάληρο και προετοιμάζονται για μια ακόμα μεγάλη μάχη κατά του Κιουταχή. Το γενικό πρόσταγμα της επίθεσης το είχαν, σύμφωνα με απόφαση της Γ’ Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας, οι άγγλοι φιλέλληνες Ριχάρδος Τσορτς και ο Τόμας Κόχραν.

Ο Καραϊσκάκης ήταν κουρασμένος από τις διαδοχικές σκληρές μάχες και βαριά άρρωστος και παρά το γεγονός ότι διαφωνούσε με την απόφαση της Εθνοσυνέλευσης, δεν είχε τις δυνάμεις να διαφωνήσει έμπρακτα και αποφάσισε να αποσυρθεί στη σκηνή του και να ξεκουραστεί μέχρι να ξεκινήσει η επιχείρηση.

Στις 22 Απριλίου του 1827 και ενώ δεν υπήρχε ακόμα διαταγή για επίθεση κατά των δυνάμεων του Κιουταχή, μια ομάδα Ελλήνων αγωνιστών επιτέθηκε κατά των Τούρκων. Όταν ο Καραϊσκάκης ενημερώθηκε, βγήκε από τη σκηνή του, πήρε το άλογό του και πήγε στο σημείο της συμπλοκής προκειμένου να σταματήσει τη σύγκρουση πριν αυτή γενικευτεί. Τότε μια σφαίρα τον βρήκε στο υπογάστριο.

Ο Καραϊσκάκης έδωσε μάχη για να κρατηθεί στη ζωή αλλά άφησε την τελευταία του πνοή στις 4 το ξημέρωμα της 23ης Απριλίου 1827. Μια ημέρα σαν σήμερα, ανήμερα της ονομαστικής του εορτής.

Ο Καραϊσκάκης κατάλαβε ότι η πληγή του ήταν θανάσιμη. Κάλεσε αμέσως ιερέα, εξομολογήθηκε, μετάλαβε, ζήτησε συγχώρεση απ’ όλους τους παρόντες και ζήτησε να τον θάψουν στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου της Σαλαμίνας.

Ο Νικόλαος Κασομούλης, ένας από τους σημαντικότερους αγωνιστές αλλά και ιστορικός της Επανάστασης του 1821, έγραψε πως όταν ο Καραϊσκάκης ένιωσε πως η μοιραία στιγμή φτάνει, είπε τα τελευταία του λόγια τα οποία ήταν: «Γνωρίζω τον αίτιον, και αν ζήσω παίρνομεν όλοι το χάκι (σσ: εκδίκη­ση), ειδέ και πεθάνω, ας μου κλάσει τον πούτζον και αυτός».

Και τώρα το ερώτημα του ενός εκατομμυρίου: Έλληνας ή Τούρκος σκότωσε τον Καραϊσκάκη; Λέγεται πως ο βαριά τραυματισμένος αρχιστράτηγος της Ρούμελης, φώναξε τους πολέμαρχους Χριστόδουλο Χατζηπέτρο και Γαρδικιώτη Γρίβα και τους είπε: «αύριον αν είμαι ζωντανός ακόμη, ελάτε να σας πω έναν μυστικόν».

Κανείς δεν ξέρει ποιο ήταν αυτό το μυστικό. Πολλοί λένε πως ο Καραϊσκάκης ήξερε ποιος τον πυροβόλησε, ότι ήταν Έλληνας και ήθελε να τον αποκαλύψει, απλά ήθελε να βεβαιωθεί πως θα παραμείνει ζωντανός.

«Από πολλά τώρα χρόνια με τραβούσε η καταπληχτική μορφή του Γιου της Καλογριάς. Πολλές φορές έλεγα ν’ αρχίσω να γράφω τη ζωή του και πάλι το ξαποφάσιζα. Οι πιότεροι δισταγμοί μου είχαν αιτία πως δεν μπορούσα να δώσω μια ξεκάθαρη απάντηση σε τούτο το πρόβλημα: ο Καραϊσκάκης σκοτώθηκε ή δολοφονήθηκε; Τώρα είμαι κι εγώ σίγουρος, όπως κι ο Βλαχογιάννης, πως το βόλι που του πήρε τη ζωή δε ρίχτηκε από τούρκικο, μ’ από δολοφονικό χέρι. Αυτή όμως η γνώμη μας δε φτάνει, βέβαια, στον αναγνώστη. Γι’ αυτό και θ’ ανιστορήσουμε, με κάθε λεπτομέρεια, το πώς χτυπήθηκε», έγραψε ο Δημήτρης Φωτιάδης στη μονογραφία του «Καραϊσκάκης» (εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος). 

«Ο Κόχραν κι ο Τσωρτς, μέσα στις λίγες ημέρες που βρί­σκονταν στον Πειραιά, κατάλαβαν πως ένας είχε τη δύναμη να αντιταχθεί στα σχέδιά τους, ο Καραϊσκάκης. Η εντολή που είχανε πάρει ήταν να πνιγεί η επανάσταση στη Στερεά, για να μπορέσει η Αγγλία να πετύχει το διπλωματικό της παιχνίδι, τον περιορισμό, δηλαδή, του απελευθερωτικού κινήματος του Μοριά, για να ‘χει το μικρό, αδύναμο και μισοανεξάρτητο ναυτικό κράτος που θα δημιουργούνταν κά­τω από τον έλεγχό της. (…) 

Ο Καραϊσκάκης έπεσε θύμα της εγγλέζικης πολιτικής στην Ελλάδα και εμπνευστές της σατανικιάς δολο­φονίας του στάθηκαν ο Κόχραν, ο Τσωρτς κι ο Μαυροκορδάτος», έγραψε ο Γιάννης Βλαχογιάννης στο βιβλίο του με τίτλο «Καραϊσκάκης» (εκδόσεις Μέρμηγκας).

Η συντριπτική πλειονότητα των πρωτογενών πηγών, μεταξύ των οποίων επίσης αυτόπτες, δέχεται ότι ο Καραϊσκάκης πυροβολήθηκε από Τούρκους. Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης γράφει ότι δύο Τούρκοι που βρίσκονταν στη μάντρα-οχύρωμα, αναγνώρισαν τον Καραϊσκάκη και τον πυροβόλησαν στην κοιλιά.

Με αυτή την εκτίμηση συμφώνησαν πολλοί αλλά το θέμα είναι πως η φορά της μοιραίας σφαίρας (από πάνω προς τα κάτω) ήταν διαφορετική και δεν θα μπορούσε να είχε προέλθει από εκεί.

Θεωρητικά ο άνθρωπος που σκότωσε τον Καραϊσκάκη ήταν σε υψηλότερο σημείο από τον ίδιο οπότε είτε συμμετείχε ενεργά στη μάχη και ήταν όρθιος πάνω στο άλογό του, είτε λειτουργούσε σαν... ελεύθερος σκοπευτής και βρισκόταν σκαρφαλωμένος σε κάποιο δέντρο.

Read More 0 comments

Στο λεξικό της Οξφόρδης ο Χρόνος εννοείται ως «η ακαθόριστη κίνηση της ύπαρξης και των γεγονότων, στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον, θεωρούμενη ως σύνολο», ενώ σήμερα κυριαρχεί η άποψη ότι είναι απλώς η μέτρηση μια διαδικασίας από ένα σημείο του παρελθόντος μέχρι το παρόν και η προοπτική της διαδικασίας αυτής στο μέλλον. Πέραν τούτου, ο ανθρώπινος στοχασμός απασχολήθηκε από την έννοια του Χρόνου και της σημασίας του στην κατανόηση του κοσμικού γίγνεσθαι…

Αν επιχειρούσαμε να σχηματίσουμε μια εικόνα στο μυαλό μας για την έννοια του Χρόνου, θα έπρεπε να επιστρατεύσουμε μεγάλο μέρος του φαντασιακού μας δυναμικού για να παραστήσουμε ένα σχετικό σχήμα. Η έννοια του χρόνου μπορεί να συλληφθεί μέσα από την εξάρτηση που έχουν οι μορφές καθώς συνθέτονται, εξελίσσονται και αποσυντίθενται μέσα σε αυτόν. Ο παρατηρητής ενός γεγονότος που συμβαίνει σε ορισμένο χρόνο, είναι απόλυτα εξαρτημένος από την εντύπωση που του προκαλεί ο χώρος στον οποίο λαμβάνει χώρα το συμβάν, αλλά σε συνάρτηση πάντα με την χρονική του διάρκεια και το χρονικό σημείο στο οποίο αυτό συμβαίνει. Με απλά λόγια ο χρόνος, πέραν της σημασίας του ως μονάδα μέτρησης , επειδή προκαλεί διαφορετικές εντυπώσεις στον παρατηρητή, αποκτά και μια διάσταση τελείως υποκειμενική.

Σπείρες και ευθείες

Στην ιστορία της φιλοσοφίας ο χρόνος έχει αποκτήσει δύο κύρια παραστατικά σχήματα. Την γραμμική αντίληψη του Χρόνου και την Κυκλική. Στον αρχαίο κόσμο, όπως αυτός γίνεται αντιληπτός μέσα από τις προχριστιανικές κοινωνίες, η αντίληψη περί χρόνου αντιστοιχεί στο σχήμα της σπείρας. Ο χρόνος δεν ορίζεται από ένα σημείο εκκίνησης, αλλά είναι αιώνιος και αυτοφυής, όπως ακριβώς και οι θεοί των αρχαίων κοινωνιών. Επίσης κινείται συνεχώς διαγράφοντας μια νοητή σπείρα η οποία υποχρεώνει το Παν να σχετίζεται άμεσα με το παρελθόν και το μέλλον να σχηματίζεται υπό το βάρος των παρελθοντικών γεγονότων.

Είναι μια κοσμική δύναμη που συνέχει το Σύμπαν και η κύριά του μορφή είναι ότι παρουσιάζεται ως το πλαίσιο όλων των πραγμάτων, καθώς εντός του συντελείται η σύνθεση και η αποσύνθεση όλων των μορφών. Ο χρόνος είναι το έδαφος πάνω στο οποίο συμβαίνουν τα πάντα και ως εκ τούτου είναι παντελώς άφθαρτος.

Ο χρόνος των προγόνων μας

Κυρίαρχο στοιχείο στις αρχαίες κοινωνίες κατέχει η Μοίρα και η Μαντική. Και οι δύο αυτές μορφές των αρχαίων αντιλήψεων εδράζουν πάνω στην έννοια της σπειροειδούς μορφής του χρόνου. Η Μοίρα θεωρούταν το περιοριστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να εξελιχθεί το καθετί, καθώς η ιδιαίτερη ταυτότητα του κάθε πράγματος το περιορίζει μέσα σε συγκεκριμένες δυνατότητες και του ορίζει ουσιαστικά την εξέλιξη του. Η περιοριστική αυτή αγκύλη που επιβάλει στα πράγματα να λειτουργούν μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο, ορίζει ουσιαστικά τις ενδεχόμενες εξελίξεις και προδιαγράφει με σαφήνεια τις ενδεχόμενες πορείες. Εφόσον γίνει κατανοητό αυτό, θα πρέπει να επισημανθεί ότι στην αρχαία σκέψη, η Μοίρα δεν επιτρέπει την παντελώς τυχαία εξέλιξη των πραγμάτων, οπότε δεν μπορεί να τοποθετηθεί σε ένα ευθύγραμμο σχήμα.

Η Τύχη νοείται ως ένας αστάθμητος παράγοντας ο οποίος μπορεί να εισβάλει σε μια κατάσταση και να ρυθμίσει την εξέλιξη της, υποκείμενος πάντα υπό του Φυσικού Νόμου. Ο χρόνος είναι σε αυτήν την περίπτωση ο θεματοφύλακας της Μοίρας. Σύμφωνα με την αρχαία σκέψη, πρέπει όλα τα πράγματα να καταγράψουν έναν κύκλο στην πορεία τους «καθώς αυτό είναι γραμμένο στην μοίρα όλων των πραγμάτων», όποιος γεννιέται να πεθαίνει και ότι φυτρώνει να επιστρέφει στην γη. Και επειδή το Παν εξελίσσεται, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί η πορεία του Χρόνου να είναι κυκλική καθώς η ιστορία θα ήταν ένα αναμασημένο δράμα, αλλά συγκεκριμένα είναι σπειροειδής, καθώς όλα εξελίσσονται στην πορεία τους προς το μέλλον.

Από το χθες στο σήμερα

Η μεταχριστιανική  εποχή βασίστηκε, όχι πάντως απόλυτα, πάνω στην γραμμική αντίληψη περί χρόνου. Ο κόσμος είναι ένα δημιούργημα του θεού, έχει λοιπόν συγκεκριμένη αρχή και φυσικά ένα συγκεκριμένο τέλος. Η εξέλιξη είναι μια ευθύγραμμη πορεία, δεν υπόκειται σε κανέναν αμετακίνητο νόμο, καθώς η παρεμβατικότητα του θεού είναι δυνατή και όλα βαδίζουν ευθεία προς τον τελικό θεϊκό σκοπό.

Βέβαια την υποστήριξη τους στην γραμμική αντίληψη του Χρόνου δεν δίνουν μόνο οι ιδεαλιστές, αλλά και οπαδοί της θεωρίας του Big Bang, οι οποίοι όμως προτιμούν να βλέπουν ευθύγραμμα την εξέλιξη της Ιστορίας. Στην σύγχρονη εποχή, ο Χρόνος γίνεται αντιληπτός κυρίως με γραμμική παράσταση σύμφωνα με τις παρατηρήσεις που κάνουμε στα γεγονότα και αυτό φαίνεται συνήθως στην επιστήμη της Ιστορίας. Κυριαρχεί η άποψη ότι ο Χρόνος είναι «ένα γραμμικό συνεχές στο οποίο τα γεγονότα συμβαίνουν με εμφανώς μη αναστρέψιμη τάξη». Οι αντίπαλοι της γραμμικής αντίληψης του Χρόνου επιστρατεύουν συχνά το επιχείρημα της περιοδικότητας πολλών φαινομένων, όπως πχ οι εποχές, την υλιστική αντίληψη της τυχαιότητας – η οποία σε αντίθεση με τον ιδεαλισμό, υπόκεινται στους φυσικούς νόμους και όχι στην θέληση του δημιουργού- και την άρνηση της τελεολογικής αντίληψης της θεολογίας.

Οι χρονοταξιδιώτες μάντεις

Η αρχαία αντίληψη της Μαντικής  -σίγουρα όχι αυτή που βασίστηκε στην γεννημένη από την αγωνία του ανθρώπου, δεισιδαιμονία- βασιζόταν πάνω στην υπόθεση ότι ο χρόνος είναι μια σπείρα. Μόνο υπό αυτή την υπόθεση η μαντική μπορούσε ως τέχνη να πραγματωθεί. Ο μάντης δεν προέβλεπε το μέλλον με μεταφυσικές μεθόδους, αλλά επειδή ακριβώς ο χρόνος διαγράφει σπείρες, ο παρατηρητής-μάντης μπορούσε – ή νόμιζε ότι μπορούσε- να οδηγηθεί σε συμπεράσματα μέσα από  την ανασκόπηση του παρελθόντος, την ενατένιση του μέλλοντος, αλλά και μέσα από την Αρχή της Συμπάθειας μια επίσης θεμελιώδης αρχή της αντίληψης των αρχαίων κοινωνιών. Ο παρατηρητής, στεκούμενος σε έναν συγκεκριμένο σημείο της χρονικής σπείρας, μπορούσε να κοιτάξει ευθεία μπροστά του με σκοπό να συναντήσει την εικόνα ενός μελλοντικού συμβάντος σε ένα άλλο συγκεκριμένο σημείο της σπείρας. Σε μια γραμμική αντίληψη του χρόνου και της ιστορίας κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Βέβαια, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι τόσο η αντίληψη περί μαντικής, όσο και περί μοίρας, δέχθηκε έντονη κριτική από πολλούς εκφραστές της αρχαίας φιλοσοφίας, παρόλη την υποστήριξη τους στην θεωρία περί της κυκλικής αντίληψης του χρόνου. Επίσης η χρονική σπείρα στην αρχαία αντίληψη του χρόνου δεν είναι τέλεια, αλλά ατελής. Η σπείρα άλλοτε διαγράφει μεγαλύτερους κύκλους και άλλοτε μικρότερους, πράγμα που σημαίνει ότι κάποια ισχυρά γεγονότα μπορούν να αλλοιώσουν την ομαλή ροή των πραγμάτων και να επηρεάσουν την ροή της Ιστορίας, υποχρεώνοντας μια κατάσταση είτε να παραταθεί είτε και να συντομεύσει την παρουσία της σε σχέση με την ομαλή ροή της. Στην σπειροειδή αντίληψη του Χρόνου, ο καθένας αλλά και το καθετί μπορεί να επηρεάσει την χρονική κίνηση, καθώς «όλα είναι ένα».

Μια σύγκρουση ιδεών

Σε μια τελική ανασκόπηση των αντιλήψεων περί Χρόνου, θα παρατηρήσουμε την σύγκρουση δύο διαφορετικών κόσμων που σε καμία περίπτωση δεν είναι η σύγκρουση του ιδεαλισμού με τον υλισμό ή αυτή του μηδενισμού με τον τελεολογισμό, μιας και οπαδοί από όλες τις τάσεις έχουν υποστηρίξει κάθε μια από αυτές τις αντιλήψεις, αφαιρώντας την όποια ιδεολογική ταυτότητα και από τις δύο θεάσεις του χωροχρονικού συνεχούς. Είναι η διαρκής σύγκρουση του αρχαίου κόσμου με την μεταχριστιανική εποχή, μια διαμάχη που θα απασχολεί και θα διχάζει τους στοχαστές ανά τους αιώνες. Η αντικειμενική έννοια του Χρόνου, ίσως τελικά να μην υπάρχει και όλα να έχουν να κάνουν με την προσωπική αντίληψη του ατόμου για τον κόσμο. Και στην μια αλλά και στην άλλη θεώρηση, σημασία έχει να γίνει αντιληπτό ότι τα παρελθοντικά γεγονότα επηρεάζουν άμεσα το μέλλον, και αυτό σε ανθρώπινο επίπεδο να διδάξει την σημασία που αποκτούν οι πράξεις μας για την μελλοντική  εξέλιξη των πραγμάτων.

Read More 0 comments

Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι και η απληστία. Η λέξη παράγεται από το στερητικό «α» και το «πληστός» που σημαίνει πλήρης – γεμάτος. Άπληστος, επομένως, είναι ο πλεονέκτης, ο ακόρεστος, ο ανεκπλήρωτος από την επιθυμία.

«Από την επιθυμία» αντί «από τα μέσα της ζωής του», διότι αυτή αποτελεί την κινούσα δύναμη για την επίτευξη των αναγκών που δημιουργούν τα μέσα. «Επιθυμώ», σημαίνει «προάγω εκ του στήθους μου μια εσώτερη θερμή ανάγκη», μετά έρχεται η «βούληση» που παραπέμπει στο «θέλω και μπορώ». Επομένως, η επιθυμία έρχεται πρώτη και όχι η βούληση όπως υποστηρίζουν πολλοί φιλόσοφοι, καθόσον αυτή επιφέρει τις ανάγκες.

Η επιθυμία και η βούληση είναι δυο αρχέτυπα, «τάση» και «θέση» της ζωής, τα οποία οι πρόγονοί μας τα συμβόλιζαν με τις Δαναΐδες και το Σίσυφο. Οι πρώτες με το άπατο πιθάρι τους, ο δεύτερος με την αέναη μετακυλούσα πέτρα. Άρα, η απληστία μπορεί να ιδωθεί και ως «η διαρκής προσπάθεια της πραγμάτωσης του Σίσυφου του επιθυμητού των Δαναΐδων». Σίσυφος και Δαναΐδες, (είναι) ένα γονιδιακό ζεύγος δίζυγο, μια σχέση δυσδιάκριτη, ένα μαρτύριο της τιμωρίας των θεών προς το γένος των ανθρώπων.

Κατά τη μυθολογία, η έναρξη της απληστίας εμφανίζεται με τα παιδιά του βγαλμένου από τη θάλασσα Πρωτέα. Ο Πρωτέας, που θεωρείτο μονογενής και περιγράφεται με φύκια και ανάμεσα σε φώκιες, ανάλογα με τις επιθυμίες του γινόταν τα πάντα. Απέκτησε με κάποιες ασαφείς νύμφες και θεές, διάφορα παιδιά.

Δυο του γιοί, ο Πολύγονος και ο Τηλέγονος ήταν άπληστοι, καταλήγοντας τελικά ληστές, τους οποίους σκότωσε ο Ηρακλής. Και ο Πρωτέας το αποδέχτηκε αυτό, φθάνοντας στο σημείο να αποκαθάρει εκ του φόνου το φονιά τους. Ο μύθος αυτός δείχνει μέσα από μια βιολογική θα τη χαρακτηρίζαμε σκοπιά, την έναρξη και την αντιμετώπιση του πρώτου φαινόμενου της απληστίας. Αλλά και ο μύθος της Εύας με την αποδοχή του απαγορευμένου καρπού, στο ίδιο παραπέμπει από άλλο δρόμο.

«Τρεις δυνάμεις κινούν τον κόσμο», είπε κάποτε ο Αϊνστάιν. «Η ανοησία, ο φόβος και η απληστία».
Θα εξετάσουμε την απληστία, μέσα από την ιστορία.

Ο Μωυσής, τον οποίο ο Θεός τιμώρησε να μη δει την εκπλήρωση της αποστολής του, φαίνεται ότι ένας λόγος ήταν η απληστία του, καθόσον ευθυνόταν για την υφαρπαγή εκ μέρους του λαού του αυτών που νέμονταν οι Φιλισταίοι. Ο Μίδας, έμεινε για την απληστία του στο χρυσό παρομοιώδης.

Αλλά και ο Κροίσος, που δεν άκουσε το Σόλωνα στην αρετή του μέσου δρόμου αλλά τους ιερείς του Απόλλωνα για να επιτεθεί στον Κύρο και ν’ αυγατίσει κι άλλο την περιουσία του, τιμωρήθηκε δεόντως. Άπληστοι καθώς είχαν γίνει από τα δώρα του και αυτοί, δίνοντάς του έναν εκ πρώτης όψεως θετικό χρησμό, επέδρασαν ως Νέμεση, παίρνοντάς τον στο λαιμό τους.

«Η γη παράγει αρκετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του ανθρώπου, όχι όμως την απληστία του», είπε κάποτε, πολύ σωστά, ο Γκάντι. Τι είναι λοιπόν αυτό, το συγγενές ή επίκτητο ιδίωμα, ιδιαίτερα εμφανές στο ανθρώπινο είδος, το οποίο αναδύεται όλο πιο έντονο με την έναρξη του πολιτισμού του; Ζιγκουράτ, πυραμίδες, αυτοκρατορίες, όλα παραπέμπουν σε κάποια μορφή απληστίας των πρωτεργατών τους.

Η φύση έχει μια αρχή, τη μοιρασιά – νομή του οίκου της που λέγεται οικονομία. Η οικονομία μοιράζει «νέμει» στον οίκο της τα απαραίτητα. Όταν αυτά, κατά την κρίση ενός όντος δεν αρκούν, αρχίζει η αναζήτηση για τη συσσώρευσή τους. Ο φόβος του θανάτου είναι το κινούν αίτιο αυτής της διαδικασίας. Και έως εδώ καλά μέχρι την υπερβολή, που συνοψίζεται στο ότι «εγώ τα θέλω όλα». Το φαινόμενο αυτό στον κοινωνικό ιστό είναι αναμφίβολα κατακριτέο. Δεν ζει κάποιος στερώντας τη ζωή των άλλων, αλλά διατηρώντας το υπέδαφος της ζωής πάνω στο οποίο διάγει τη ζωή του. Αυτό σημαίνει «επιβίωση», ζωή πάνω σε ζωή.

Η ανθρώπινη κοινωνία είναι μια «κατά συνθήκη», μια «κατ’ ανάγκη» κοινωνία. Δεν έχει τη συνεκτική δομή της ανάλογης των μυρμηγκιών ή των μελισσών που όλα τα έντομα είναι ίδια, «αδέλφια» μεταξύ τους, καθώς γενιούνται και πεθαίνουνε κατά φουρνιές, μαζί. Η κοινωνία των ανθρώπων είναι χαλαρή, ανομοιογενής, και ετερόκλητη, που την αποτελούν διάφορες μη οικογενείς ομάδες.

Στην ουσία, πρόκειται για ένα συνονθύλευμα από υποκοινωνίες, στις οποίες τα μεμονωμένα άτομα συμβιούν με σκοπό το όφελος από τη μεταξύ τους σχέση, έχοντας παράλληλα το κάθε ένα εξ αυτών την τάση να δημιουργεί ένα δικό του κόσμο. Επομένως, η ανθρώπινη «κοινωνία» είναι συναγωνιστική και ανταγωνιστική συγχρόνως, οπότε η απληστία κάτω από αυτό το πρίσμα πρέπει να ιδωθεί. Ο άνθρωπος δεν είναι κοινωνικό ον, γίνεται κοινωνικό για την ασφάλειά του και αυτό του προσδίδει μια ιδιαίτερη συμπεριφορά η οποία τον κάνει ον πολιτικό.

Η κοινωνική ζωή επιφέρει ευμενέστερες συνθήκες διαβίωσης μέσω της διαδικασίας που καλείται οικονομία κλίμακας. Κατ’ αυτήν, μέσω της σύνδεσης πολλών μονάδων επιτυγχάνεται όφελος. Όταν κάποια στιγμή το όφελος και το κόστος βρεθούν σε κρίσιμη καμπή, τότε η κοινωνία είτε ρικνώνεται τείνοντας να γίνει συμπαγής είτε επεκτείνεται τείνοντας στη μεταλλαγή της.

Στην πρώτη περίπτωση, η ρίκνωση οδηγεί στη λεγόμενη «κλειστή κοινωνία» με κατάληξη το μαρασμό, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, η επέκταση οδηγεί στη λεγόμενη «ανοικτή κοινωνία» με κατάληξη την απροσδιοριστία. Ο άπληστος, επομένως, ορίζεται ως καταλύτης του συστήματος, φθάνοντας στο σημείο να οδηγεί στις μέρες μας τον ευαίσθητο και ασταθή κοινωνικό ιστό.

Η παγκόσμια ανοικτή κοινωνία δεν είναι άλλο από μια άπληστη κοινωνία σε σχέση με την έννοια των προγενέστερων αξιών της πάτριας ζωής. Από οικονομικής πλευράς, αυτή στηρίζεται σε δύο βάρκες: στην ελευθερία της παραγωγής όπως την περιέγραψε ο Άνταμ Σμιθ, και στην ανάγκη της αυξημένης κατανάλωσης κατά τον Κέυνς. Οπότε, διαμορφώνεται μια κοινωνία Λεβιάθαν, η οποία χωνεύει τα παιδιά της. Στη διαδικασία όμως αυτή συμβαίνουν κρίσεις, όπου το ζητούμενο είναι ο επαναπροσδιορισμός των ορίων των συμβαλλόμενων.

Η ιστορία διδάσκει ότι στις κρίσεις, οι πιο αδύναμες κοινωνικά ομάδες παραδίδονται βορά στο σύστημα, γενόμενες μέρος του συστήματος. Το φαινόμενο αυτό ο Ρουσσώ αντί να το ονομάσει «εξαναγκαστική παράδοση» το βάφτισε «κοινωνικό συμβόλαιο». Το οποιοδήποτε όμως συμβόλαιο επενεργεί προς όφελος της πλεονεκτικότερης ομάδας. Πλεονεξία, πλεονεκτικότητα και πλεονασμός, είναι η «αγία τριάδα» της σύγχρονης πλέον κοινωνίας.

Φεύγουμε από την κοινωνία και επιστρέφουμε στα μέλη της, τις άπληστες αράχνες που υφαίνουν τη ροή του ιστού της ιστορίας. Στην ύφανσή του, όπως και στο κάθε γίγνεσθαι, δεν υπάρχει διπολισμός, αλλά μονο-πειθαναγκασμός.

Το αντίθετο του άπληστου είναι ο «πληστός», που σημαίνει «πλήρης -ολοκληρωμένος». Θεωρητικά ορίζεται ως πρότυπο αξίας, καθόσον υποτίθεται ότι τα πάει περίφημα με τον εαυτό του. Είναι στις ανάγκες του εξαιρετικά ολιγαρκής, επομένως ευχαριστημένος με αυτά που έχει, οπότε καθιερώνεται σαν πρότυπο συμπεριφοράς πολίτη, τόσο από τους ολιγαρκείς όσο και από τους πλεονέκτες.

Διότι οι ολιγαρκείς τον έχουν πρότυπο στη δυστυχία τους, πράγμα που βολεύει παράλληλα τους πλεονέκτες. Σε σπάνιες περιπτώσεις ο ολοκληρωμένος ή πληστός οδεύει στον εξοβελισμό του, σαν ένα κύτταρο κατεξοχήν παθολογικό, που τείνει να περιορίσει το σύστημα έχοντας βάση μια αλλιώτικη αθανασία που προκύπτει από την μέλλουσα πληρέστερη ολοκλήρωσή του.

Το φαινόμενο της απληστίας απαντάται τόσο στα παιδιά όσο και στους μεγάλους, ασχέτως φύλου, με μεγαλύτερη έκταση στο θηλυκό. Δείτε ένα παιδί σε μια βιτρίνα παιχνιδιών, η απληστία που ζωγραφίζεται στα μάτια του παραπέμπει στο αν θα μπορούσε να έχει τα περισσότερα… Δείτε έναν άντρα σε μια αγορά, ο περιορισμός που ζωγραφίζεται στα μάτια του θα τον αναγκάσει να πάρει το καλύτερο για τα λεφτά του (best value for money). Στις γυναίκες δεν αναφερόμαστε διότι άπτονται μιας ευρύτερης ψυχολογίας η οποία ξεκινά από την επιλογή του ανδρός ως το καλάθι με τα φρούτα (shoping theraphy).

Η απληστία, επομένως, αποτελεί μια φυσική διαδικασία αντίδρασης του επιθυμητού, σημαντική στην εξελικτικότητα. Η ψυχολογία του άπληστου, πρέπει κάποτε να ιδωθεί κάτω απο το πρίσμα της εσώτερης βαθειάς ψυχολογίας που φτάνει μέχρι τα γονίδια. Ακραία φαινόμενα δεν είναι άγνωστα και στα ζώα.

Η αλεπού, για παράδειγμα, πνίγει όλες τις κότες στο κοτέτσι ενώ τρώει μια, πράγμα που μπορεί να χαρακτηριστεί ως «αμόκ ζωτικής ανησυχίας». Το γεγονός αυτό συνδέεται με τη «λίμπιντο», λέξη που συνάδει με το πάθος για ζωή με το σπόρο του θανάτου. Στο βάθος της ψυχής του άπληστου, ελλοχεύει έντονα, μα διακριτά, ο θάνατος.

Η γη κατέληξε «μονοειδής». Αυτό σημαίνει ότι επικράτησε μόνο το ένα είδος, τώρα, ο άνθρωπος. Η μονοειδότητα είναι ένα σύνηθες φαινόμενο στη φύση που συμβαίνει κατά διαστήματα, όπως την εποχή των φυτών, των δεινοσαύρων, πρόσφατα των θηλαστικών και δη των πρωτευόντων, του ανθρώπου.

Ο κίνδυνος για την επιβίωση του ανθρώπου προέρχεται πλέον από το ίδιο τον άνθρωπο, που σημαίνει ότι ο φόβος του είναι «από και προς τον εαυτό του». Η μάχη ανάμεσα στα μέλη του ίδιου είδους, της αυτής ομάδας, του ίδιου μας του εαυτού, όταν επισυμβεί είναι η πλέον κανιβαλοφόρα. Επομένως, στο ανθρώπινο είδος θα επικρατήσει τελικά ένα υποείδος, μέχρι να χαθεί και αυτό μέσα στην απροσδιοριστία.

Η απληστία στη φάση αυτή της μονοειδικής αιχμής, προβάλλεται ως αρχή – τάση επιβίωσης στους πλέον φοβισμένους, ανάγοντας τον εγωκεντρικό – εγωιστικό μηχανισμό της θεωρούμενης «ελπίδας» τους. Αυτή είναι μια προσέγγιση μέσα από ένα πώρο του βιολογικού κοινωνικού ιστού, που παραπέμπει στο ότι δεν επιφέρουμε εμείς το σύστημα αλλά ότι εκείνο μας ορίζει.

Παραταύτα, όταν το γεγονός αυτό ιδωθεί βαθύτερα, οδηγεί με τη σειρά του στο ότι εμείς μετέχουμε και καθορίζουμε τις φυσιολογικές νόρμες, μέσα από την πλειοψηφία. Αυτό, να ιδωθεί πέραν του καλού και του κακού και της ιδεοληψίας, με ευρύτητα στη σκέψη και τη γνώση. Ούτως ή άλλως, στην απληστία της γνώσης χρωστάμε αυτά που καταλαβαίνουμε σήμερα.

Παρότι από την απληστία δομήθηκε η κοινωνία, παρότι πλεονέκτες με την εξουσία ήταν οι μεγαλύτεροι ηγέτες και με την αγάπη οι καλύτερες μητέρες, η απληστία ιδωμένη ως εκ των μεγαλύτερων αμαρτημάτων, στηλιτεύεται. Τι γίνεται, όμως, εδώ; Εθελοτυφλούμε, προσδιοριζόμενοι απο δυο μέτρα και σταθμά ή θα επιλέξουμε ως άριστο το ένα; Θαυμασμός από τη μια και αποτροπιασμός από την άλλη, δεν γίνεται, σημαίνει μπέρδεμα ή υποκρισία.

Ως εκ τούτου, εξετάζοντας τα πράγματα με όσο το δυνατόν αδέσμευτη χροιά, η απληστία μπορεί να ιδωθεί ως «τάση επιβίωσης υπο οριακές συνθήκες». Στο σύμπαν, που και αυτό επεκτείνεται άπληστα, υπάρχουν μαύρες τρύπες που ρουφούν και άσπροι νάνοι που παράγουν. Αμφότερα τα φαινόμενα υπηρετούν μια σκοπιμότητα, την ύπαρξη της φύσης. Ένα εκ των δυο να έλλειπε, θα ήταν ουδέτερο, ανύπαρκτο το σύμπαν. Το ζητούμενο είναι μια κοινή γραμμή, η οριοθέτηση στον κοινωνικό ιστό των φυσιο-λογικών ορίων.

Η θέση του άπληστου, χωρίς να φτάνουμε σε άκρα, είναι φυσική. Ο ολίγον άπληστος είναι παραγωγικό κύτταρο, ο πολύ άπληστος καταντάει πρόβλημα. Η πρακτική του πρώτου επιφέρει θαυμασμό, του δεύτερου γεννά το φθόνο. Πέραν του ορίου, ο άπληστος ρουφά τα στοιχεία της ζωής των άλλων, και ο πληστός τα φτύνει. Και στο βασικό ερώτημα «τι κάνουμε», η απάντηση είναι «σε ότι είμαστε ταγμένοι». Τα όρια της δυναμικής του συστήματος που θέτει η πλειοψηφία καθορίζουν τις φυσιολογικές νόρμες και η αντιμετώπιση των πολύ άπληστων είναι θεμιτή.

   Είτε λοιπόν μιλάμε για την απληστία του πνεύματος, είτε της ύλης, ένα είναι γεγονός. Ότι, όπως το    χαρακτηριστικό γνώρισμα της πληρότητας είναι ο εφησυχασμός, το αντίστοιχο της απληστίας είναι η  ανησυχία.

Ζω και ανησυχώ σημαίνει ότι είμαι ενεργός, ορίζω εγώ τις νόρμες μου τις οποίες επεκτείνω στο κοινωνικό μου περίγυρο όπου δεν εφησυχάζω. Ούτως ή άλλως, ο Ηρακλής στον κοινωνικό ιστό είναι ο λαός και ρόπαλο η δικαιοσύνη.

   «Ηρακλής κοιμώμενος» δεν υπάρχει ως τραγωδία, θα μπορούσε βέβαια να υπάρξει ως κωμωδία,    για να ολοκληρωθεί με τον «Ηρακλή μαινόμενο» ως σατυρικό δράμα.

Στον ελληνικό τρόπο της ζωής, κυριάρχησε κάποτε έντονα το άπληστο πνευματικό στοιχείο. Αυτό δημιούργησε τον πλουραλισμό των ιδεών όπου προέκυψε φως, το οποίο μεταλαμπαδεύτηκε στο δυτικό πολιτισμό και κατόπιν εκτενέστερα. Το είδος του φωτός που εξέπεμψαν οι πρόγονοί μας ονομαζόταν φάος, που σημαίνει φως από αυτόκαυστο υλιστικό μανδύα ενός πνεύματος που φλέγεται χαοτικά. Αυτή είναι μια περίπτωση κατά την οποία ο καιγόμενος προσφέρει στο σύνολο το φως του, μέσα από τον έμπειρο ή ένπυρο χαμό του. Ποιος είπε ότι άπληστος είναι κοιλιόδουλος και καταναλωτής μονάχα;

Του Σωτήρη Γλυκοφρύδη

Read More 0 comments

Έχουμε ακούσει να λένε ότι η αύρα των μεγάλων δασκάλων μπορούσε να απλωθεί ακόμα και αρκετά μίλια μακριά από το σώμα τους. Πιθανόν αυτός να είναι ένας από τους λόγους που αυτοί οι δάσκαλοι συγκέντρωναν τόσο μεγάλα πλήθη όπου και αν πήγαιναν.

Τι είναι όμως η αύρα, τι αναφορές υπάρχουν για αυτήν και πως μπορούμε να τη νοιώσουμε;

Η αύρα είναι ένα σύνολο ηλεκτρομαγνητικών μορφών ενέργειας που περιβάλλει το φυσικό σώμα και θεωρείται η έδρα της ζωτικής δύναμης. Οι Ινδοί ονομάζουν αυτή την ενέργεια πράνα, στην Ινδονησία την λένε μάνα, ο Μέσμερ την ονόμαζε ζωικό μαγνητισμό, άτομα που ασχολούνται με τον εσωτερισμό την αποκαλούν αιθερική δύναμη.

Υπάρχουν αναφορές ότι οι άνθρωποι έβλεπαν την αύρα εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Σε σπήλαια της περιοχής Βαλ Καμόνικα στη Βόρειο Ιταλία ανακαλύφθηκαν τοιχογραφίες που δείχνουν ανθρώπους που έχουν γύρω από το κεφάλι τους ένα στεφάνι με φλόγες.

Οι Πυθαγόρειοι πριν 2600 χρόνια περιελάμβαναν την αύρα στις διδασκαλίες τους.

Ο Όμηρος περιγράφει την αύρα σαν «φωτεινό νεφέλωμα προερχόμενο από τη θεϊκή ουσία, και για αυτό συμβόλιζε τη δύναμη»

Οι άγιοι απεικονίζονται με χρυσές αύρες πολύ πριν τη χριστιανική εποχή.

Έχουν βρεθεί αρχαίες εικόνες με φωτοστέφανα γύρω από το κεφάλι στην Αίγυπτο, Ελλάδα, Ιταλία Ινδία.

Η ύπαρξη της αύρας έχει αποδειχθεί από τα τέλη της δεκαετίας του 1930, όταν ο Ρώσος επιστήμονας Σέμιον Κίρλιαν, ανακάλυψε τυχαία ένα τρόπο να την φωτογραφίζει (φωτογραφίες Κίρλιαν). Το 1953 ένας χειρουργός από το Λένινγκραντ ο Δρ Μιχαήλ Κούζμιτς Γκάικιν εξετάζοντας τις φωτογραφίες Κίρλιαν αντιλήφθηκε ότι οι περιοχές όπου το φως ήταν πιο έντονο αντιστοιχούσαν στα σημεία βελονισμού που ήταν γνωστά εδώ και χιλιάδες χρόνια στους Κινέζους.

Εκτός από τα μηχανήματα που φωτογραφίζουν την αύρα, υπάρχουν και κάποιοι άνθρωποι που έχουν αναπτύξει τη συνειδητή αντίληψη της αύρας και έτσι μπορούν να τη δουν όποτε θέλουν. Αυτό δεν είναι κάτι μαγικό, όλοι μπορούμε να μάθουμε να βλέπουμε και να νοιώθουμε την αύρα, αρκεί να δεχθούμε την ύπαρξή της, να έχουμε επιμονή και να αφιερώσουμε χρόνο για εξάσκηση.

Οι περισσότεροι από μας δεν βλέπουμε την αύρα αλλά έχουμε νοιώσει κατ' επανάληψη την επίδραση της αύρας των άλλων. Κάθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή με κάποιο άλλο άτομο, υπάρχει ανάμεσα μας μια ανταλλαγή ενέργειας. Δίνουμε ενέργεια σε κάποιον (ηλεκτρική φάση) και παίρνουμε από αυτόν (μαγνητική φάση).

Αν απαντήσετε καταφατικά σε κάποια από τις παρακάτω ερωτήσεις, τότε θα διαπιστώσετε ότι έχετε ήδη την εμπειρία της επίδρασης κάποιου εξωτερικού ενεργειακού πεδίου πάνω στην αύρα σας.

- Έχετε ποτέ αισθανθεί «στραγγισμένοι» όταν βρίσκεστε κοντά σε κάποιους ανθρώπους;

- Έχετε νοιώσει συμπάθεια ή αντιπάθεια για κάποιoν με την πρώτη ματιά;

- Eχετε νοιώσει ποτέ την παρουσία ενός ανθρώπου πριν ακόμα τον δείτε ή τον ακούσετε;

- Έχετε ποτέ αισθανθεί κάποιον να σας κοιτάζει επίμονα;

- Έχετε νοιώσει ποτέ πως αισθάνεται κάποιος ανεξάρτητα από τον τρόπο που φέρεται;

- Έχετε νοιώσει ότι κάποιοι άνθρωποι σας κάνουν να νιώθετε γεμάτοι ενέργεια και ενθουσιασμό, ενώ κάποιοι άλλοι όχι;

- Έχετε ποτέ αγνοήσει την πρώτη εντύπωση που είχατε για κάποιον και στην συνέχεια αποδείχτηκε αληθινή;

- Έχετε νοιώσει ποτέ σφίξιμο ή εκνευρισμό μπαίνοντας σε ένα χώρο;

- Νοιώθετε σε κάποιο δωμάτιο του σπιτιού σας πιο ευχάριστα από ότι σε κάποιο άλλο; Νοιώθετε τη διαφορά από το ένα δωμάτιο στο άλλο;

- Eχετε νοιώσει ότι το δωμάτιο των γονιών, ή των παιδιών σας, σας δίνει μια διαφορετική αίσθηση από το δικό σας;

- Μήπως κάποια χρώματα, ήχοι, μυρωδιές σας κάνουν να νοιώθετε πιο όμορφα ή πιο άβολα;

- Μήπως οι καταιγίδες που συνοδεύονται από αστραπές σας κάνουν να νοιώθετε νευρικοί ή ευερέθιστοι;

Aν απαντήσατε καταφατικά σε μία τουλάχιστον ερώτηση, τότε έχετε ήδη την εμπειρία της ενέργειας της αύρας.

Read More 0 comments

     Η γλώσσα των αρχαίων Θεσσαλών ανήκε στην αιολική διάλεκτο. Την αιολική ομιλούσαν οι κάτοικοι της ανατολικής Θεσσαλίας, ενώ στη δυτική είχαν προστεθεί διάφοροι τύποι της δωρικής διαλέκτου. Έτσι έχουμε διαφορετικά γλωσσικά ιδιώματα.

     Οι κάτοικοι των πεδινών περιοχών των Τρικάλων και της Καρδίτσας ως καραγκούνηδες μιλούσαν ένα γλωσσικό ιδίωμα που ανήκει στις «βόρειες Νεοελληνικές διαλέκτους και χαρακτηριζόταν από ποικιλία ιδιωματικών στοιχείων.

     Δεν είναι στις προθέσεις μας να ασχοληθούμε με το γλωσσικό ιδίωμα των καραγκούνηδων. Άλλωστε δεν είμαστε νομίζω και οι κατάλληλοι για να το επιχειρήσουμε.  Απλώς αναφέρουμε μερικά στοιχεία για να σχηματίσει ο αναγνώστης μια πλήρη εικόνα των ανθρώπων που έζησαν και έδρασαν στην περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας. Με το γλωσσικό ιδίωμα των Καραγκούνηδων έχουν ασχοληθεί αρκετοί συγγραφείς. Θα αναφερθούμε μόνο σε τρεις που κατάγονται από το νομό Καρδίτσας, γιατί το γλωσσικό ιδίωμα όλων των καραγκούνικων χωριών είναι περίπου το ίδιο. Αυτοί είναι:

α). Ο ιατρός Δημήτριος Π. Χαντζιάρας, από το Φανάρι, που ασχολήθηκε για πολλά χρόνια με τη συγκέντρωση του γλωσσικού πλούτου των Καραγκούνηδων,

β). Ο τέως Λυκειάρχης Ζήσης Τζιαμούρτας, από το Μάρκο Καρδίτσας, που ερεύνησε όλες τις πτυχές του βίου τους και κατέγραψε πολλά γλωσσικά και Λαογραφικά στοιχεία και βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών γι’  αυτό, και

γ). Ο καθηγητής και για πολλά χρόνια υπεύθυνος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης Νίκος Μπαζιάνας[1], ένας άνθρωπος που ζυμώθηκε με τους Καραγκούνηδες, κυρίως των Σοφάδων και του Παλαμά, με τεράστια πείρα και κοινωνική προσφορά, που κατέγραψε πάρα πολλές σκηνές από την κοινωνική ζωή των Καραγκούνηδων. Είναι γνωστός σε όλα τα χωριά από τις μαγνητοσκοπήσεις που έκανε, σε συνεργασία με τους πολιτιστικούς συλλόγους, λαογραφικών εθίμων και δρώμενων των κατοίκων του χωριών, τα οποία προβλήθηκαν και προβάλλονται από τηλεοπτικές εκπομπές της κρατικής τηλεόρασης.

     Από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του καραγκούνικου ιδιώματος αναφέρουμε συνοπτικά μόνο τα παρακάτω, με όσο γίνεται πιο απλό τρόπο και αρκετά παραδείγματα για να γίνουν κατανοητά, που νομίζω ότι είναι τα σπουδαιότερα και δίνουν τη γενική εικόνα της γλώσσας. Αυτά είναι τα εξής:

α).  Η τροπή αφ’ ενός μεν κάθε άτονου ο (ω) και ε (αι) σε ι και αφ’ ετέρου η συγκοπή, η αποβολή ή η ατελής προφορά  των μη τονισμένων ου και i (=ι, η, ει, οι, κ.λ.π.)[2]. π.χ. άνθρουπους αντί άνθρωπος, ουραίους αντί ωραίος, έρχιτι αντί έρχεται, σπρί αντί σπυρί, πλί αντί πουλί, η Στέφους αντί ο Στέφος, η Μήτρους αντί ο Μήτρος, ου μύλους αντί ο μύλος, ου κόσμους αντί ο κόσμος, η πόρους αντί ο πόρος, βνό αντί βουνό, σκλαρήκι αντί σκουλαρήκι, γίνκα, λάλτσα αντί γίνηκα, λάλησα, η Στάθς αντί ο Στάθης, η Γιωργς αντί ο Γιώργις, σκνί αντί σκοινί, τς Ασπασίας αντί της Ασπασίας, τς ανθρώποι αντί τους ανθρώπους, μλάρ αντί μουλάρι, πουτάμ αντί ποτάμι, πιδί αντί παιδί, τρέχ’ αντί τρέχει, παίζ’ αντί παίζει.

 β). Η ανάπτυξη δευτερεύοντος τόνου στα ρήματα όταν μετά την τονιζόμενη συλλαβή του πρώτου ενικού προσώπου επακολουθούν περισσότερες των δυο συλλαβών. Ο τόνος αναπτύσσεται στην τρίτησυλλαβή πέρα από αυτή. π.χ. έφαγα- έφαγάμι, έκατσα-έκατσάμι, έδουκα-έδουκάμι, έκανα-έκανέτι, κάθουμάστι - καθόμαστε, του σακάτιψάτι του πιδί - το σακατέψατε το παιδί, ήξιράτι - ξέρατε, ήφιράτι - φέρατε, φαίνουμι - φαίνουμέστι, τάφιρέτι - τα ηφέρατι, τα φέρατε, κ.λ.π.

γ). Η προσθήκη φωνηέντων ή συμφώνων στην αρχή των λέξεων. π.χ. παλάμη- απαλάμ, μασχάλη-αμασχάλ, χελώνα-αχιλώνα, πηδώ-αμπδάου, γκαστρώνω-αγκαστρώνου, δοκάνη – αδουκάν, λάθος – αλάθους, γλείφω – αγλείφου, παλαίβω – απαλαίβου, γέφυρα-γκέφυρα, κολύμπι-γκουλιούμπ, ταβάνι-νταβάνι, ουρά – νουρά, κλπ.

δ). Η αποβολή συμφώνων. π.χ. Παναγία-πανα’ΐα, Άγιος Δημήτριος-Ά’ι-Δημήτρης, μπογιά-μπου’ϊά, θα πέσεις-θα πέ’εις.

     Οι Θεσσαλοί παρά τις επιδρομές, τις μάχες και τις λεηλασίες πολυώνυμων λαών βαρβάρων που δέχτηκαν στη μαρτυρική τους χώρα, διατήρησαν σχεδόν αλώβητη την προγονική τους γλώσσα μαζί με τα παλιά τους ήθη και έθιμα, τις δοξασίες, τις παραδόσεις και τις δεισιδαιμονίες. Τα Νεοελληνικά γλωσσικά ιδιώματα είναι γεμάτα από αρχαίες λέξεις, πραγματικό χρυσάφι, λέξεις προγονικές αλώβητες από το πέρασμα και των πολλών χρόνων και των πολυώνυμων εχθρών, που πάτησαν στη μαρτυρική αυτή ελληνική γη. Ο Δημήτριος Κρεκούκιας[3], Διδάκτωρ Φιλοσοφίας και συντάκτης του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, που χρόνια ασχολήθηκε με τα Νεοελληνικά γλωσσικά ιδιώματα και τις αρχαίες λέξεις που έχουν επιβιώσει στα ιδιώματα αυτά, δημοσίευσε μεγάλο κατάλογο ουσιαστικών, επιθέτων και ρημάτων, που περιέχει το «αγροτοποιμενικό λεξιλόγιο της Δυτικής Θεσσαλίας». Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές:

Αγγεία-αγγειά (τα) = οικιακά σκεύη,

αντιλουιά (η)= η αντιλογία,

αστουχάου = λησμονώ, το αρχαίο αστοχώ,

διότ’κους= ο διετής,

εστία-παραστιά (η)= εστία της φωτιάς),

θ’κούλ’= το δικέλλι και δικούλι,

κάρα-καρακούκλα-καράφλα(η) = το κεφάλι,

περόν’ (του) = το καρφί, είναι το περόνιον, υποκοριστικό του περόνη,

πινάκιο(το)-πινάκα- π’νάκα (η) = το ξύλινο πιάτο,

φουκαλνάου και φουκαλίζου = σκουπίζω, είναι το αρχαίο φιλοκαλώ.

Ζωντανή απόδειξη για τούτο είναι ειδικά τα άτομα της μεγάλης ηλικίας που δεν πήγαν σχολείο. Χρησιμοποιούν πολλές  αρχαίες ελληνικές λέξεις, χωρίς να τις έχουν διδαχθεί. Βέβαια υπάρχουν και πολλά δάνεια ξένων γλωσσών[4], με κυριότερες τη Λατινική, τη νεολατινική, τη Γαλλική, τη Σλαβική, την Τουρκική. Το 35% των δανείων είναι τουρκικά, όπως είναι φυσικό λόγω της μακροχρόνιας σκλαβιάς.

 Το γλωσσικό ιδίωμα των Καραγκούνηδων, όπως και τα άλλα ιδιώματα, έπαψε να χρησιμοποιείται στις μέρες μας. Προς τούτο συνέβαλαν:

α). Η καθολική φοίτηση των νέων στα σχολεία,

β). Η ευκολότερη επικοινωνία των κατοίκων της υπαίθρου με τα αστικά κέντρα,

γ). Η ευρεία κυκλοφορία των εφημερίδων και περιοδικών,

δ). Η διάσπαση των κλειστών κοινωνιών, με τους γάμους, τις εκδρομές και τις άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις και

 ε). Τα μέσα ενημέρωσης και κυρίως η τηλεόραση.

Σημείωση: Για τη γλώσσα των Καραγκούνηδων κυκλοφορούσαν παλαιότερα και μερικά ευτράπελα σε στυλ ανέκδοτων ή γρίφων, που έδειχναν τη δυσκολία κατανόησής της από τους αμύητους.

   Αναφέρω μερικά: 

1. Ένας καραγκούνης βρίσκεται μπροστά στη βιτρίνα κάποιου καταστήματος. Τον βλέπει ο καταστηματάρχης και βγαίνει έξω. Ο καραγκούνης νομίζοντας ότι ο καταστηματάρχης βγήκε για να τον επιπλήξει ή να τον διώξει, ρωτάει. Π’ράζ’ αν τ’ράου;  Ο καταστηματάρχης τον κοίταζε αμήχανος, χωρίς να καταλαβαίνει τι του έλεγε. Ρωτούσε, πειράζει αν τηράω;   --     τηράω=βλέπω, κοιτάζω.

2. Ένας καραγκούνης παρουσιάστηκε σε στρατόπεδο νεοσυλλέκτων και ντύθηκε στρατιώτης. Ήθελε να μάθει αν ντύθηκαν και οι άλλοι νεοσύλλεκτοι και ρωτάει κάποιον. Τ’ς  έντ ΄σαν  τ΄ς  άλλ’ ;  Απάντηση: Τ'ς  έντ'σαν ούλ' -(Τους έντυσαν τους άλλους; Απάντηση: Τους έντυσαν όλους).

3. Μπαίνει ο καραγκούνης σε ένα ζαχαροπλαστείο και κάθεται. Το γκαρσόν πηγαίνει και τον ρωτά τι θα πάρει. Φέρε μου μια πορτοκαλάδα και  ένα π’ ρουφάν’, του λέει. Σε λίγο το γκαρσόν  του φέρνει την πορτοκαλάδα και ένα γλυκό προυφάν. Ο πελάτης όμως ήθελε μια πορτοκαλάδα και ένα που ρουφάν’, δηλ. ένα καλαμάκι να ρουφήσει  την πορτοκαλάδα του.

---

[1] Νικ. Μπαζιάνα, Το γλωσσικό ιδίωμα των Καραγκούνηδων, έκδοση Δήμου Σοφάδων, Αθήνα 2006. Ο Νίκος Μπαζιάνας είναι αυτός που με συνεργείο της ΕΡΤ κατέγραψε πολλά λαογραφικά δρώμενα στα χωριά της Δυτικής Θεσσαλίας, όπως την τελετή των Θεοφανείων, το πλύσιμο των εικονισμάτων, το σπάσιμο της κουλούρας στα ζώα, χορούς από άντρες και γυναίκες, κ.λ.π.

[2] Αχιλλέως Τζαρτζάνου, Περί της συγχρόνου Θεσσαλικής Διαλέκτου, ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ ΒΡΑΒΕΥΘΕΙΣΑ ΕΝ ΤΩ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩ ΤΗΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ, ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1909.

[3] Δημ. Κρεκούκια, Αρχαιοπινή στοιχεία στο αγροτοποιμενικό λεξιλόγιο της Δυτικής Θεσσαλίας, Θεσσαλικά Χρονικά, τ. ΙΓ, Αθήνα 1980.

[4] Αγαπητού Τσομπανάκη, Νεοελληνική Γραμματική, εκδ. οίκος Αφών Κυριακίδη Α,Ε., Θεσσαλονίκη 1994.

Read More 0 comments

Το κείμενο αποτελεί μέρος μιας συλλογής συνεντεύξεων του Ν. Τσόμσκι, όπου ο κορυφαίος διανοητής διαπιστώνει διεισδυτικές παρατηρήσεις για τους θεσμούς που διαμορφώνουν τη σκέψη του κοινού και οι οποίοι βρίσκονται στην υπηρεσία της ισχύος και του κέρδους.

Δέκα τεχνικές για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, αναλύει ο Αμερικανός ακαδημαϊκός και στοχαστής, Νόαμ Τσόμσκι.

1. Η τεχνική της διασκέδασης

Πρωταρχικό στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου, η τεχνική της διασκέδασης συνίσταται στη στροφή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και από τις μεταλλαγές που αποφασίστηκαν από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, με ένα αδιάκοπο καταιγισμό διασκεδαστικών και ασήμαντων λεπτομερειών…

Η τεχνική της διασκέδασης είναι επίσης απαραίτητη για να αποτραπεί το κοινό από το να ενδιαφερθεί για ουσιαστικές πληροφορίες στους τομείς της επιστήμης, της οικονομίας, της Ψυχολογίας, της Νευροβιολογίας και της Κυβερνητικής. «Κρατήστε αποπροσανατολισμένη την προσοχή του κοινού, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχμαλωτισμένη σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική σημασία.
Κρατήστε το κοινό απασχολημένο, απασχολημένο, απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκέφτεται· να επιστρέφει κανονικά στη φάρμα με τα άλλα ζώα».

2 . Η τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια παροχής των λύσεων

Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κάνετε να αποδεχτεί.

Για παράδειγμα: αφήστε να κλιμακωθεί η αστική βία, ή οργανώστε αιματηρές συμπλοκές, ώστε το κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας που θα περιορίζουν τις ελευθερίες του. Ή, ακόμη: δημιουργήστε μια οικονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των δημοσίων υπηρεσιών.

3. Η τεχνική της υποβάθμισης

Για να κάνει κάποιος αποδεκτό ένα απαράδεκτο μέτρο, αρκεί να το εφαρμόσει σταδιακά κατά «φθίνουσα κλίμακα» για μια διάρκεια 10 ετών. Μ” αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν ριζικά νέες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός) στις δεκαετίες του 1980 και 1990. Μαζική ανεργία, αβεβαιότητα, «ευελιξία», μετακινήσεις, μισθοί που δεν διασφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα· τόσες αλλαγές, που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί αιφνιδίως και βίαια.

4. Η στρατηγική της αναβολής (Σαλαμοποίηση)

Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσετε ως «οδυνηρή αλλά αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια μελλοντική. Πρώτα απ’όλα, επειδή η προσπάθεια δεν πρέπει να καταβληθεί άμεσα, και
στη συνέχεια, επειδή το κοινό έχει πάντα την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «όλα θα πάνε καλύτερα αύριο» και ότι μπορεί, εντέλει, να αποφύγει τη θυσία που του ζήτησαν.

Τέλος, μια τέτοια τεχνική αφήνει στο κοινό ένα κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να συνηθίσει στην ιδέα της αλλαγής, και να την αποδεχτεί μοιρολατρικά, όταν κριθεί ότι έφθασε το πλήρωμα του χρόνου για την τέλεσή της.

5. Η στρατηγική του να απευθύνεσαι στο κοινό σαν να είναι μωρά παιδιά

Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και έναν τόνο ιδιαιτέρως παιδικό, εξουθενωτικά παιδιάστικο, σαν να ήταν ο θεατής ένα πολύ μικρό παιδί ή σαν να ήταν διανοητικώς ανάπηρος.

Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλεται να εξαπατηθεί ο θεατής, τόσο πιο παιδιάστικος τόνος υιοθετείται από τον διαφημιστή. Γιατί; «Αν [ο διαφημιστής] απευθυνθεί σε κάποιον σαν να ήταν παιδί δώδεκα ετών, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξει, εξαιτίας του έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μια απάντηση ή μιλάν αντίδραση τόσο απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η απάντηση ενός δωδεκάχρονου παιδιού».

6. Η τεχνική του να απευθύνεστε στο συναίσθημα μάλλον παρά στη λογική

Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξετε τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσετε ιδέες, επιθυμίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές…

7. Η τεχνική του να κρατάτε το κοινό σε άγνοια και ανοησία

Συνίσταται στο να κάνετε το κοινό να είναι ανίκανο να αντιληφθεί τις τεχνολογίες και τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιείτε για την υποδούλωσή του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι πιο φτωχή, ώστε η τάφρος της άγνοιας που χωρίζει τις κατώτερες τάξεις από τις ανώτερες τάξεις να μη γίνεται αντιληπτή από τις κατώτερες».

8. Η τεχνική του να ενθαρρύνεις το κοινό να αρέσκεται στη μετριότητα

Συνίσταται στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool» ό,τι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.

9. Η τεχνική του να αντικαθιστάς την εξέγερση με την ενοχή

Συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναντίον του οικονομικού συστήματος, απαξιώνει τον ίδιο τον εαυτό του και αυτο-ενοχοποιείται, κατάσταση που περιέχει τα σπέρματα της νευρικής κατάπτωσης, η οποία έχει μεταξύ άλλων και το αποτέλεσμα της αποχής από οποιασδήποτε δράση.

Και χωρίς τη δράση, γλιτώνετε την επανάσταση!

10. Η τεχνική του να γνωρίζεις τα άτομα καλύτερα από όσο γνωρίζουν τα ίδια τον εαυτό τους

Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, οι κατακλυσμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιο βαθιά τάφρο ανάμεσα στις γνώσει του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρη στη Βιολογία, τη Νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος, και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας.

Το σύστημα έφτασε να γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο καλύτερα απ' όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα απ' όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους.

Read More 1 comments

Κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου

Όπου και να κοιτάξουν οι αστρονόμοι ανιχνεύουν ένα ενιαίο υπόβαθρο της ακτινοβολίας. Αυτή η ακτινοβολία υποβάθρου είναι ένα κατάλοιπο της εποχής εκείνης που το σύμπαν ήταν πολύ θερμότερο. Οι Mather και Smoot που ανέλυσαν τα δεδομένα από τον δορυφόρο COBE έδειξαν ότι η ακτινοβολία έχει ένα φάσμα σαν του μέλανος σώματος, κι έτσι το φάσμα εξαρτάται μόνο από τη θερμοκρασία, και η οποία σήμερα είναι μόλις 2,7 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν. Αυτό ταιριάζει με την εικόνα του πρώιμου σύμπαντος ως ένα λαμπερό σώμα που έχει ψυχθεί. Επιπλέον, βρήκαν μικρές σχετικά αποκλίσεις της θερμοκρασίας από τόπο σε τόπο, περίπου 1/100. 000 από τη μέση θερμοκρασία. Αυτές οι αποκλίσεις δίνουν ενδείξεις για το πώς άρχισαν να σχηματίζονται οι γαλαξίες και τα σμήνη των γαλαξιών από ένα σχεδόν ομοιόμορφο σύμπαν.

Το μοντέλο του Big Bang υποστηρίζει ότι το σύμπαν ήταν θερμότερο και στο παρελθόν, έτσι η ίδια η ακτινοβολία έπρεπε να είναι θερμότερη κατά το παρελθόν. Πρόσφατα, έχει γίνει δυνατό να επιβεβαιωθεί ότι όντως η ακτινοβολία ήταν θερμότερη κατά το παρελθόν! Σε παλαιότερες εποχές, η ακτινοβολία ήταν αρκετά θερμή ώστε να διεγείρει τα άτομα του άνθρακα, με τρόπους που η ψυχρότερη ακτινοβολία δεν μπορεί. Τα διεγερμένα άτομα φωτίζονται από το φως μιας ισχυρής απομακρυσμένης πηγής, το οποίο απορροφούν σε μια χαρακτηριστική συχνότητα, δίνοντας έτσι την ευκαιρία να υπάρχουν συγκεκριμένες γραμμές απορρόφησης στο παρατηρούμενο φως. Μόλις φτιάχτηκαν αρκετά ισχυρά τηλεσκόπια, εντοπίστηκαν οι γραμμές αυτές, παρέχοντας μια περιζήτητη απόδειξη.

Δημιουργία των στοιχείων (πυρηνοσύνθεση)

Όταν η θερμοκρασία του σύμπαντος ήταν 10 δισεκατομμύρια βαθμούς περιείχε μια καυτή σούπα από νετρόνια, πρωτόνια, ηλεκτρόνια, ποζιτρόνια, φωτόνια και νετρίνια. Μετά από τρία περίπου λεπτά ψύχθηκε τόσο που άρχισε να σχηματίζεται το υδρογόνο, μετά το «βαρύ ύδωρ» (δευτέριο), το ήλιο καθώς και μια πολύ μικρή ποσότητα λιθίου.

Αυτή η διαδικασία ονομάζεται “πυρηνοσύνθεση στο Big Bang". Αυτή συζητήθηκε για πρώτη φορά σε μια δημοσίευση από τους Ralph Alpher, Hans Bethe και George Gamow το 1948, ενώ αργότερα βελτιώθηκε και τελειοποιήθηκε. Με τις απλές εκτιμήσεις τους υπολόγισαν τη σχετική αναλογία του ηλίου προς  το υδρογόνο. Επειδή το υδρογόνο έχει ένα πρωτόνιο και το ήλιο έχει δύο πρωτόνια και δύο νετρόνια, ο λόγος της πυκνότητας καθορίζεται από την αναλογία του αριθμού των νετρονίων σε πρωτόνια τη στιγμή που το ήλιο μπορούσε να δημιουργηθεί. Βάζοντας τις γνωστές ιδιότητες των πρωτονίων και των νετρονίων παίρνουμε την πρόβλεψη της θεωρίας του Big Bang: 25% ήλιο. Η πρόβλεψη αυτή επαληθεύεται με μεγάλο βαθμό ακρίβειας!

Όλα τα βαρύτερα στοιχεία, τα οποία περιλαμβάνουν μεγαλύτερο αριθμό πρωτονίων και νετρονίων από το ήλιο, δεν θα μπορούσαν να έχουν δημιουργηθεί από την κοσμική σούπα γιατί η πυκνότητα και η θερμοκρασία της μέχρι τότε ήταν πολύ μικρή για να διευκολυνθεί η δημιουργία τους. Έτσι πρέπει να έχουν δημιουργηθεί από πυρηνική σύντηξη από τα ελαφρύτερα στοιχεία στους πυρήνες των άστρων, όπως γίνεται στον ήλιο μας, όπου οι θερμοκρασίες και οι πυκνότητες είναι αρκετά υψηλές. Όλη η ορατή ύλη στο σύμπαν είναι φτιαγμένη από τις ουσίες που φτιάχτηκαν στα άστρα. Ακόμα και εμείς οι ίδιοι είμαστε φτιαγμένοι από αστρόσκονη!

Ανασυγκρότηση του πρώιμου σύμπαντος σε επιταχυντές

Ένας άλλος τρόπος για να πάρουμε μια ιδέα του πρώιμου σύμπαντος είναι να προσπαθήσουμε να καθορίσουμε τους νόμους της φυσικής που ήταν υπεύθυνοι για την εξέλιξη του σύμπαντος σε πρώιμες εποχές, δηλαδή να αναδημιουργήσουμε τις συνθήκες που πιστεύουμε ότι υπήρχαν τότε στους επιταχυντές, και να δούμε τι συμβαίνει.

Οι επιταχυντές είναι τεράστιες μηχανές που μπορούν να συντρίψουν μερικά εκατοντάδες σωματίδια μαζί με τεράστιες ταχύτητες, που θα μας επιτρέψουν να πραγματοποιήσουμε το όνειρό μας, τουλάχιστον εν μέρει.

Πληθωρισμός

Το καυτό μοντέλο του Big Bang υποστηρίζει ότι το σύμπαν ήταν κάποτε καυτό, πυκνό και ομαλό. Από αυτή την υπόθεση με τη χρήση των γνωστών νόμων της φυσικής μπορούμε να ανακατασκευάσει την ανάπτυξη του σύμπαντος που βλέπουμε σήμερα.

Αλλά υπάρχουν μερικά ενδιαφέροντα ερωτήματα. Πρώτον, γιατί ήταν το αρχέγονο Σύμπαν τόσο ομαλό; Στην πραγματικότητα, φαίνεται να είναι πολύ ομαλό, στο βαθμό που ακόμα και σημεία στο χώρο τα οποία είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο και δεν υπάρχει περίπτωση να είχαν έρθει ποτέ σε επαφή μεταξύ τους, ώστε να έχουν αλληλεπιδράσει και να αλληλο-επηρεαστεί έχουν την ίδια θερμοκρασία. Δεύτερον, γιατί είναι τόσο παλιό; Και τρίτον, γιατί είναι καυτό;

Το αποδεκτό πρότυπο για να εξηγήσουμε την αρχική κατάσταση του σύμπαντος στο μοντέλο του καυτού Big Bang είναι ο κοσμικός πληθωρισμός. Η ιδέα αυτή είναι ότι το πολύ πρώιμο σύμπαν έχει υποβληθεί σε μια μάλλον μακρά περίοδο επιταχυνόμενης διαστολής κάνοντας την τελική ακτίνα του σύμπαντος μεγαλύτερη κατά έναν παράγοντα σχετικά με την ακτίνα του ηλεκτρόνιου ~ 10 στην 25 από την αρχική ακτίνα.

Η ιδέα του πληθωρισμού εκφράστηκε πιο καθαρά από τον Alan Guth το 1982. Από τις εξισώσεις του Αϊνστάιν γνωρίζουμε ότι για να εισέλθει σε αυτήν την φάση της επιταχυνόμενης διαστολής, το σύμπαν πρέπει να είναι γεμάτο με κάποια σταθερή και υψηλή ενεργειακή πυκνότητα κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής.

Γνωρίζουμε ότι το σύμπαν σήμερα υποβάλλεται σε μια φάση επιταχυνόμενης διαστολής (θυμηθείτε την σκοτεινή ενέργεια) έτσι ώστε αυτές οι δύο εποχές να είναι από ενεργειακή άποψη δυνατές.

Η επιταχυνόμενη διαστολή είχε πολλές επιπτώσεις. Πρώτον, είχε επίπτωση πάνω στην εξομάλυνση. Φανταστείτε μια μικρή διαταραχή ενός επίπεδου σύμπαντος. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι μια ‘κηλίδα’ από ελαφρά πυκνότερη ακτινοβολία. Τώρα, όταν το σύμπαν διαστέλλεται με έναν τρόπο που ο όγκος του αυξάνεται εκθετικά, ώστε η πυκνότητα της ύλης να μειώνεται εκθετικά, στη συνέχεια και οι διαφορές στην πυκνότητα της ύλης επίσης μειώνονται εκθετικά. Έτσι, η ίδια η διαστολή λειτουργεί σαν ένα ηλεκτρικό σίδερο, που ισιώνει (εξομαλύνει) ένα τσαλακωμένο κομμάτι ύφασμα μέχρι να γίνει επίπεδο παντού.

Το δεύτερο αποτέλεσμα της επιταχυνόμενης διαστολής είναι να επιτρέψει σε σημεία, που σήμερα είναι πολύ μακριά στον χώρο, να είχαν αιτιώδεις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους κατά το παρελθόν (να αλληλοεπιδρούσαν δηλαδή). Για παράδειγμα, πάρτε δύο σημεία στο πλέγμα (που αναφέραμε πριν) και την ‘κηλίδα’ της ελαφρώς πυκνότερης ακτινοβολίας που διαστέλλεται ανάμεσα σε όλη την έκταση μεταξύ των δύο σημείων. Καθώς το σύμπαν διαστέλλεται και αυτά τα σημεία αυξάνουν την απόσταση τους από την κηλίδα, όπως και την μεταξύ τους απόσταση, όμως στο μεταξύ το φως διέρχεται από μια πολύ μεγαλύτερη περιοχή του χώρου από ό,τι πριν. Αν η διαστολή του χώρου επιταχύνθηκε (με ταχύτητα πάνω από αυτήν του φωτός), τα δύο άκρα της κηλίδας θα φαίνεται ότι είναι πολύ μακριά το ένα από το άλλο (πιο μακριά και από την απόσταση που μπορεί να διαδοθεί το φως), ώστε να μπορέσει το φως να διαδοθεί από το ένα άκρο της κηλίδας στο άλλο.

Η επιτάχυνση αυξάνει την ηλικία: ένα σφαιρικό σύμπαν μικρού μεγέθους συνήθως θα έτεινε να καταρρεύσει (προς μια μαύρη τρύπα) σε ένα μικρό χρονικό διάστημα. Αν υπέστη αμέσως μετά το Big Bang μια μακρά περίοδο πληθωρισμού, το μέγεθός του θα είχε αυξηθεί εκθετικά, όπως και ο χρόνος που θα χρειαζόταν για να καταρρεύσει.

Η επιτάχυνση θερμαίνει: Μετά το τέλος της εποχής του πληθωρισμού, η ενέργεια της διαστολής μετατρέπεται σε καυτή ύλη. Έτσι, όλη η ύλη στο σύμπαν δημιουργήθηκε τότε, καθώς και η δομή του.

Η επιτάχυνση κρύβει το παρελθόν: Η ταχύτατη διαστολή δημιουργεί ένα αιτιώδη φράγμα – ένα ορίζοντα ανάμεσα στο μέλλον (σήμερα) και στις παλιές εποχές προτού ξεκινήσει ο πληθωρισμός. Ένας παρατηρητής στο μέλλον βλέπει μόνο μια πολύ ομοιόμορφη πύρινη μπάλα, με την θερμοκρασία της να μειώνεται με το χρόνο.

Οι μικρές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας σε αυτή την πύρινη μπάλα προέρχονται από τις κβαντικές διακυμάνσεις κατά τη διάρκεια του πληθωρισμού. Αυτές οι μικροσκοπικές διαταραχές αποτελούν τους σπόρους οι οποίες αργότερα ενισχύθηκαν από τη βαρύτητα και γέννησαν τους γαλαξίες και τα σμήνη των γαλαξιών που παρατηρούμε στο σύμπαν.

Μπορούμε να αποδείξουμε ότι έγινε ο πληθωρισμός; Είναι δύσκολο και ίσως αδύνατο. Ο πληθωρισμός είναι ένα παράδειγμα. Για να είμαστε σε θέση να αποδείξουμε ή να αποκλείσουμε τον πληθωρισμό, χρειαζόμαστε συγκεκριμένες προβλέψεις που μπορεί να ελεγχθούν από πείραμα και θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι αυτές οι προβλέψεις δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας διαφορετικής θεωρία.

Οι γενικές προβλέψεις του πληθωρισμού έχουν ήδη επαληθευθεί από το πείραμα, δηλαδή ότι υπάρχει ένα χωρικά επίπεδο σύμπαν και ένα συγκεκριμένο φάσμα της αρχέγονης κοσμικής ακτινοβολίας. Μήπως όμως θα πούμε ότι ο πληθωρισμός είναι λάθος, εάν διαπιστωθεί στις μελλοντικές παρατηρήσεις ότι η χωρική καμπυλότητα του Σύμπαντος είναι μικρή αλλά όχι μηδενική; Ή αν το φάσμα διαπιστώσει ότι το σύμπαν δεν είναι ακριβώς επίπεδο;

Η απάντηση είναι όχι, γιατί υπάρχουν μοντέλα του πληθωρισμού που κάνουν τέτοιες προβλέψεις.

Ειδικές προβλέψεις που προέρχονται από συγκεκριμένα μοντέλα του πληθωρισμού

Αυτές είναι περίπλοκες και μερικές φορές έχουν επικαλυπτόμενες προβλέψεις, έτσι ώστε ακόμη και αν αποκλειστεί ο πληθωρισμός ως περιγραφή της φύσης οι άλλες θα εξακολουθήσουν να επιβιώνουν.

Μια άλλη επιπλοκή στο ζήτημα αυτό είναι ότι ο πληθωρισμός δεν έχει μια πραγματική ανταγωνιστική θεωρία, που να μπορεί να κάνει προβλέψεις για όλες τις πτυχές της κοσμολογίας που ο πληθωρισμός μπορεί. Όλοι οι ανταγωνιστές αυτού του τύπου που υπήρχαν κάποτε απέτυχαν όταν οι μετρήσεις έγιναν με μεγαλύτερη ακρίβεια. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές λύσεις για κάθε ειδική πτυχή που προβλέπει ο πληθωρισμός.

Η αρχική ανωμαλία του Big Bang

Οι λύσεις των εξισώσεων της γενικής σχετικότητας του Αϊνστάιν έχουν την ιδιότητα ότι κάθε μοντέλο του σύμπαντος δείχνει πως φαίνεται πίσω στον χρόνο, έτσι το σύμπαν φτάνει σε ένα σημείο όπου οι εξισώσεις δεν ισχύουν πλέον. Αυτή την εποχή την λέμε «αρχική ανωμαλία". Μερικές φορές αναφέρεται κι ως η ανωμαλία του "Big Bang" ή απλά το «Big Bang». Ο όρος "big bang" έχει ως στόχο να δημιουργήσει μια εικόνα μιας Μεγάλης ‘Έκρηξης που ξεκίνησε σε ένα σημείο. Ωστόσο, η εικόνα αυτή είναι παραπλανητική.

Η σωστή αντίληψη της ανωμαλίας (ή μοναδικότητας) του Big Bang θα πρέπει να είναι μια έκρηξη που συνέβη ταυτόχρονα σε κάθε χωρικό σημείο στο σύμπαν.

Όταν εξερράγη, το ίδιο το σύμπαν θα μπορούσε να ήταν πολύ μεγάλο ή ακόμα και άπειρο. Αυτό δεν είναι κατ' ανάγκην συρρικνωμένο σε ένα μόνο σημείο. Αντίθετα με ό,τι συνήθως συμβαίνει ο ρυθμός της διαστολή ή της συστολής μπορεί να γίνει τόσο μεγάλος, ώστε οι εξισώσεις του Αϊνστάιν χάνουν την εγκυρότητα τους. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι ο Κόσμος γίνεται τόσο ανισοτροπικός που οι εξισώσεις του Αϊνστάιν δεν μπορούν πλέον να τον περιγράψουν. Με τεχνικούς όρους, οι εξισώσεις που διέπουν την εξέλιξη του δεν ισχύουν, επειδή η καμπυλότητα του σύμπαντος γίνεται άπειρη.

Αν την εποχή της αρχικής ανωμαλίας ακολούθησε η εποχή του κοσμικού πληθωρισμού τότε αυτή η εποχή είναι κρυμμένη από εμάς, όπως οι μελλοντικοί παρατηρητές θα έχουν έναν ορίζοντα που δημιουργήθηκε λόγω της επιταχυνόμενης διαστολής.

Έτσι, αυτή τη φάση θα είναι πολύ δύσκολο να την εξετάσουν ή ακόμα και να αποδείξουν οι επιστήμονες ότι πράγματι υπήρχε. Αυτό βεβαίως δεν έχει σταματήσει τους θεωρητικούς φυσικούς να εικάζουν σχετικά με τις ιδιότητες του. Η έλλειψη των δεδομένων μπορεί ακόμη και να τους έχει ενθαρρύνει να κάνουν ακόμα περισσότερες εικασίες.

Για αυτό το ζήτημα υπάρχουν κάποιες διαφορετικές ιδέες. Η πρώτη οφείλεται στον Stephen Hawking.

Κβαντικό σύμπαν

Στην κβαντική θεωρία, η πιθανότητα ένα σωματίδιο να καταλήγει σε ένα ορισμένο σημείο υπολογίζεται αθροίζοντας όλες τις πιθανές διαδρομές του. Το σωματίδιο πηγαίνει μέσα από όλες τα πιθανά μονοπάτια ταυτόχρονα. Ο Stephen Hawking υποστήριξε στη δεκαετία του 1980 ότι αυτό ισχύει και για το σύμπαν ως ένα σύνολο: αυτό επίσης πρέπει να έχει εξελιχθεί μέσα από πολλές ταυτόχρονες ιστορίες. Ο Κόσμος που βλέπουμε σήμερα είναι ένα άθροισμα μέσω όλων αυτών των ιστοριών. Έτσι, συμβαίνουν όλες οι ιστορίες, αλλά μερικές από αυτές εξουδετερώνονται και άλλες προστίθενται μαζί, οπότε το σύμπαν που βλέπουμε είναι η υπέρθεση όλων των ιστοριών που δεν έχουν εξουδετερωθεί.

Προ Big Bang

Η τυπική θεωρία του Big Bang λέει ότι στην αρχή οι αποστάσεις ήταν μηδενικές και πριν από αυτό δεν υπήρχε τίποτα. Επίσης, ο ίδιος ο χρόνος δεν έχει καμία σημασία ως έννοια πριν γίνει το Big Bang. Πιο εξελιγμένα μοντέλα τα οποία λαμβάνουν υπόψη τα κβαντικά φαινόμενα και τη χρήση στοιχείων από τη θεωρία χορδών υποστηρίζουν ότι τα γεγονότα πρέπει να έχουν αρχίσει σε μια ορισμένη απόσταση μεταξύ τους.

Τα μοντέλα αυτά οδηγούν στο ενδεχόμενο ενός σύμπαντος πριν από το big bang. Σε τέτοια μοντέλα επίσης υπήρξε μια Μεγάλη Έκρηξη, αλλά δεν ήταν αυτή η αρχή των πάντων, αλλά μόνο η μετάβαση, που μοιάζει με μια ισχυρή έκρηξη.

Στο μακρινό παρελθόν, σύμφωνα με ένα μοντέλο που προτάθηκε από τον Gabriele Veneziano σε 1991, το σύμπαν ήταν σχεδόν άδειο, και δυνάμεις όπως η βαρύτητα ήταν πολύ ασθενείς. Αυτές ενισχύθηκαν σταδιακά και η ύλη άρχισε τότε να συγκεντρώνεται μαζί. Σε μερικά σημεία η συσσώρευση έγινε τόσο πυκνή που σχηματίστηκε μια μαύρη τρύπα. Στο εσωτερικό της η πυκνότητα της ύλης αυξήθηκε στο μέγιστο δυνατόν, και στη συνέχεια προκλήθηκαν κβαντικά φαινόμενα που με ένα ριμπάουντ οδήγησαν σε ένα big bang. Έξω από τη μαύρη τρύπα, όπου η ύλη ήταν τελείως αποκομμένη από την ύλη στο εσωτερικό της, άρχισαν να σχηματίζονται άλλες μαύρες τρύπες – που η καθεμία από αυτές οδήγησε σε ένα ξεχωριστό σύμπαν.

Αν η φάση του big bang δεν ακολουθήθηκε από τον κοσμικό πληθωρισμό τότε μπορεί να παρατηρηθεί ακόμα και σήμερα μια ξεχωριστή υπογραφή της έκρηξης: ένα υπόβαθρο της βαρυτικής ακτινοβολίας παρόμοιο με το υπόβαθρο της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας μικροκυμάτων.

Εκπυρωτικό σύμπαν

Ένα άλλο μοντέλο του σύμπαντος ονομάζεται εκπυρωτικό μοντέλο. Εκπύρωση σημαίνει μια ξαφνική έκρηξη φλόγας. Αυτό το μοντέλο προτείνει ότι το σύμπαν στην αρχή του δεν ήταν καυτό και πυκνό, αλλά ψυχρό και σχεδόν άδειο. Τότε έγινε μια σύγκρουση, μια "ξαφνική έκρηξη φλόγας”, ως αποτέλεσμα της οποίας έγινε καυτό και ξεκίνησε να επεκτείνεται. Αυτή η σύγκρουση ήταν μια σύγκρουση δύο διαφορετικών τριών διαστάσεων κόσμων που κινούνται σε ένα χώρο με μία επιπλέον διάσταση (4-d). Η κινητική ενέργεια κατά την σύγκρουση μετατράπηκε σε ηλεκτρόνια, φωτόνια και άλλα στοιχειώδη σωματίδια, τα οποία περιορίστηκαν σε τρεις διαστάσεις. H θερμοκρασία μετά τη σύγκρουση ήταν πεπερασμένη, οπότε δεν υπήρχε ανωμαλία (singularity) στην πραγματικότητα. Αυτό το μοντέλο βασίζεται στις ιδέες που σήμερα είναι τεκμηριωμένες από τη θεωρία χορδών, αλλά έχει πολλά εννοιολογικά και τεχνικά προβλήματα.

Άλλες εξηγήσεις

Τα παραπάνω είναι ορισμένες επιστημονικές εξηγήσεις για τη δημιουργία του κόσμου. Αλλά υπάρχουν εξηγήσεις κι έξω από την επιστήμη. Μία ενδιαφέρουσα πιθανότητα είναι ότι απλά δεν υπάρχει καμία εξήγηση. Δεν μπορούμε να εξηγήσουμε την δημιουργία γιατί δεν υπάρχει σαφής λόγος για να φτιαχτεί. Αυτός απλά υπάρχει. Δεν είναι και τόσο παράξενο όσο ακούγεται. Είναι απολύτως λογικό να νομίζουμε ότι δεν υπάρχει πάντα μια αιτία για ένα γεγονός! Οι λογικοί άνθρωποι μπορεί να μην σκέφτονται έτσι – αλλά εξακολουθεί κι αυτή να είναι μια πιθανότητα. Ίσως κάτι συμβαίνει μόνο και μόνο επειδή υπάρχει.

Μια άλλη δυνατότητα, που ονομάζεται Ανθρωπική Αρχή, είναι ότι το σύμπαν είναι αυτό που είναι γιατί αυτό είναι το πιο κατάλληλο για να υπάρχει ανθρώπινη ζωή. Όπως επισημάνθηκε από τον Robert Dicke το 1961, η ηλικία του σύμπαντος δεν μπορεί να είναι τυχαία. Αν ήταν μεγαλύτερη ή μικρότερη δεν θα ήμασταν εδώ για να το δούμε. Ο όρος «Ανθρωπική Αρχή» επινοήθηκε το 1973 από τον Brandon Carter, και διατυπώθηκε σε δύο εκδόσεις: Η ασθενής ανθρωπική αρχή λέει ότι τα φυσικά και κοσμολογικά γεγονότα δεν είναι όλα εξίσου πιθανά, αλλά ότι παίρνουν ειδικές τιμές που τις παρατηρούμε, μόνο και μόνο επειδή αυτές οι τιμές οδηγούν σε έναν κόσμο όπου είναι δυνατή η ζωή. Η ισχυρή ανθρωπική αρχή υποστηρίζει ότι ο Κόσμος πρέπει να είναι τέτοιος ώστε να οδηγεί στην ύπαρξη παρατηρητών σε αυτόν.

Μπορεί να μας φαίνεται σαν θρησκευτική ιδέα, αλλά η παραπάνω άποψη είναι επιστημονική: βασίζεται στις τιμές των παρατηρούμενων φυσικών ποσοτήτων, σε συνδυασμό με μια ορισμένη άποψη στην κβαντομηχανική η οποία υποστηρίζει ότι η κατάρρευση της κυματοσυνάρτησης σε μια διαπιστωμένη τιμή, οφείλεται στην αλληλεπίδραση με έναν παρατηρητή.

Οι επικριτές επισημαίνουν ότι, επειδή δεν είναι μια διαψεύσιμη ιδέα (σύμφωνα με τον Popper), δεν ανήκει στην πραγματική επιστήμη. Μια άλλη κριτική είναι ότι η ανθρωπική "αρχή" δεν είναι στην πραγματικότητα μια επιστημονική αρχή.

Μια επιστημονική αρχή θα μπορούσε να οριστεί ως ένας γενικός νόμος από τον οποίο μπορεί να προκύψουν οι ειδικοί νόμοι της φύσης, με τη μορφή μαθηματικών εξισώσεων σε καθορισμένες περιστάσεις. Ένα διάσημο παράδειγμα στη φυσική είναι η αρχή της αβεβαιότητας του Heisenberg. Στο σημείο αυτό, αν δούμε τη χρήση της λέξης "αρχή" στο πλαίσιο αυτό είναι παραπλανητική, όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω. Ίσως ένας πιο κατάλληλος όρος θα ήταν "ανθρωπικές συνθήκες".

Το Σύμπαν υποστηρίζει τη ζωή;

Η ιδέα πάνω στην οποία βασίζεται η ανθρωπική αρχή είναι ότι είναι δυνατόν να περιορίσουμε κάποιες θεωρίες και μοντέλα του σύμπαντος, με την απαίτηση αυτά να προβλέπουν συνθήκες για την ύπαρξη της «ζωής». Δηλαδή, η Ανθρωπική Αρχή λέει ότι το σύμπαν φτιάχτηκε έτσι ώστε να μπορεί να υπάρχει η ζωή. Αυτή η άποψη έχει μερικές βασικές δυσκολίες. Πρώτον, απαιτεί έναν λειτουργικό ορισμό της "ζωής". Κι αυτό επιστημονικά είναι μια πολύ περίπλοκη υπόθεση. Έτσι, μέχρι στιγμής δεν είναι σαφές ποια από τα συστατικά και τις παραμέτρους της είναι ουσιαστικής σημασίας για τη "ζωή". Στις περισσότερες αναλύσεις στη φυσική η "ζωή" αντικαθίσταται με ένα πολύ απλούστερο όρο, που συμφωνείται να είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να σχηματιστεί η ζωή που γνωρίζουμε, και χωρίς κανένα λόγο για την πιθανή ύπαρξη και άλλων μορφών ζωής.

Η ιδέα των περιοριστικών θεωριών για τα σύμπαντα με την a posteriori απαίτηση το σύμπαν που υποστηρίζουν να οδηγεί στην στήριξη της ζωής, είναι χρήσιμη μόνο σε περιπτώσεις στις οποίες η «ζωή» είναι εξαιρετικά απίθανο να συμβεί, που σημαίνει ότι στο μεγαλύτερο μέρος του διαστήματος δεν μπορεί να σχηματιστεί "ζωή". Η ιδέα ότι η ζωή είναι απίθανη απαιτεί, εκτός από έναν ορισμό της ζωής, κάποια ιδέα για την πιθανότητα να προκύψει κάθε μορφή ζωής, κάτι που βέβαια είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο θέμα.

Ακόμη και στις περιπτώσεις για τις οποίες η «ζωή» αποτελεί μια πιθανότητα, αυτή είναι δυνατή στατιστικά, έτσι ώστε η διαδικασία του σχηματισμού της ζωής να είναι στατιστική υπόθεση. Αυτό σημαίνει ότι για τις ίδιες τιμές των παραμέτρων η ζωή θα σχηματιστεί σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δεν θα σχηματιστεί.

Ακολούθως, φυσικά, υπάρχουν εξηγήσεις που δίδονται από στοχαστές άλλων τομέων της ανθρώπινης σκέψης: από τη θρησκεία, τη φιλοσοφία, το μυστικισμό. Η επιστήμη δεν έχει ρόλο να προτείνει μια οριστική απάντηση, αλλά να διερευνήσει το θέμα με επιστημονικές μεθόδους και εργαλεία. Οι εικασίες και οι ιδέες για τη δημιουργία του Κόσμου μπορεί να ελεγχθούν από πειράματα: με αστρονομικές παρατηρήσεις και αναδημιουργία, για παράδειγμα, σε πειράματα επιταχυντών. Η επιστήμη προσφέρει μια αληθινή δυνατότητα να προσεγγίσουμε μια απάντηση, αλλά δεν έχουμε ακόμη ιδέα αν η απόλυτη απάντηση μπορεί ποτέ να βρεθεί.

Read More 0 comments